1.Vooraf: Naar een steeds autoritairder en conservatiever beleid.
De AKP van Recep Tayyip Erdoğan is in 2002 aan de macht gekomen in Turkije. De eerste jaren heeft de AKP-regering een aantal democratische hervormingen door gevoerd. Zo heeft ze de sociale zekerheid versterkt, is er verdere economie groei gekomen, is de macht van het leger teruggebracht tot gezonde proporties , enz. Wat de economische groei onder de AKP betreft moeten we wel de kanttekening maken dat de regering Ecevit in moeilijke omstandigheden een aantal maatregelen nam die later voor economische herstel en groei zorgde. Dit was vooral het werk van Kemal Derviş. De resultaten ten velde kon de regering Ecevit niet meer op hun hoed steken. Wegens een intern conflict binnen de coalitieregering en een conflict met de kemalistische president Ahmet Necdet Sezer viel de regering Ecevit en kwamen er vervroegde verkiezingen.
De AKP-regering heeft ook geïnvesteerd in de overwegend Koerdische provincies en probeerde de Koerdische kwestie bespreekbaar te maken, wat beantwoord werd met kritiek vanuit nationalistische hoek. De AKP-regering ging via de pro-Koerdische oppositiepartij HDP onderhandelingen aan met de PKK om te komen tot een oplossing voor de Koerdische kwestie. Deze gesprekken spatte uiteen in 2015.
Ook heeft de AKP-regering een aantal maatregelen genomen die de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt verbeterde. De conservatief en devoot gelovige Turken in Anatolië, die zich niet konden vinden in het Kemalisme en uitgesloten werden door kemalistische machtshebbers, werden door de AKP een permanente plaats in het economische en politieke leven gegeven. De AKP-regering heeft in de latere jaren – in samenwerking met de oppositiepartijen zoals de kemalistische CHP- het verbod op de hoofddoek in openbare gebouwen en openbare functies versoepeld.
De kemalisten zagen met lede ogen aan hoe de AKP meer en meer overheidsinstanties overnam. Uitzondering was het leger, dat toen nog een kemalistisch bolwerk bleef. Ook in het gerechtelijk apparaat zaten nog voldoende kemalisten. Maar Erdoğan was er ook al in geslaagd andere rechters en procureurs ( vaak gülenisten) te benoemen.
De kemalisten reageerden in 2007 met massabetogingen ( georganiseerd door de Atatürkçü Düşünce Derneği en massaal gesteund door de CHP ) in verschillende Turkse steden. Miljoenen mensen betoogden tegen de AKP-regering die ze ervan beschuldigde Turkije te willen islamiseren, dit terwijl de AKP toen nog voorzichtig was en geen religieuze social engineeringspolitiek voerde. Dit kwam pas later. Enkele (zeker niet allemaal en zeker geen meerderheid) CHP-parlementsleden hebben toen in 2007 in nauwelijks onverholen woorden geprobeerd het leger te doen ingrijpen.
Het leger maakte met een document duidelijk te wilde ingrijpen als Abdullah Gül (AKP) werd verkozen tot president. Een first lady met hoofddoek in het presidentieel paleis was voor de kemalisten toen (nog) onverteerbaar. Abdullah Gül werd uiteindelijk verkozen als opvolger van de seculiere hardliner Ahmet Necdet Sezer. In 2008 was er een ook rechtszaak tegen de AKP bij het constitutionele hof. De indieners van de klacht vonden dat de AKP zich schuldig maakte aan anti-seculiere handelingen en vroegen de sluiting van de partij. Het constitutionele hof veroordeelde de AKP wegens anti-seculier gedrag, maar de partij werd niet verboden. Wel werd voor een bepaalde periode de overheidsdotatie van de partij gehalveerd.
Erdoğan ging een innige samenwerking aan met gülenisten binnen het gerecht en sloeg terug. In 2007 en 2008 werd Turkije opgeschrikt door de arrestaties van tientallen generaals van het leger, procureurs en mensen van andere overheidsdiensten. Er werden ook verschillende kritische journalisten en figuren van de georganiseerde misdaad in Turkije gearresteerd. De aanhoudingen gebeurde in het kader van 2 onderzoek, Ergenekon en Balyoz. De ultraseculiere en nationalistische organisatie Ergenekon werd ervan beschuldigd een situatie van chaos te willen creëren in Turkije om uiteindelijk een militaire staatsgreep te willen plegen om de AKP-regering af te zetten. Vele tientallen mensen werden aangeklaagd , waaronder Ilker Başbuğ ( voorzitter van de generale staf van het Turkse leger). De aanklacht was onder andere samenzwering en poging tot staatsgreep. Veel van de aangeklaagden werden tot zware gevangenisstraffen veroordeeld. De procureurs die het onderzoek leidde en de rechters die de rechtszaken voorzaten hadden banden met de Gülenbeweging. Deze processen werden gesteund door de AKP, Erdoğan en de Gülenistische media.
In 2013 werd de Erdoğan-regering geconfronteerd met de Gezi Park-betogingen.
Op 28 mei begonnen een 100tal ecologisten een sit-in actie tegen een plan om het Gezi Park in Istanbul te kappen. Er zou en er moest een shoppingcentrum en een moskee komen op de plek waar het Gezi Park en Taksimplein is.
In de ochtend van 31 mei 2013 trad de oproerpolitie bijzonder hard op tegen de kamperende betogers in het Gezi Park. De politie zette traangas en pepperspray in om de betogers uiteen te drijven. Verschillende tenten van de betogers werden achteraf in brand gestoken. Het politieoptreden zorgde voor een schokgolf in Turkije.
Na het hardhandig optreden van de oproerpolitie evolueerde de sit-in in 2 weken durende massabetogingen van honderdduizenden Turken in verschillende steden in Turkije. Wat begon als een protest om ecologische redenen monde uit in grootschalig protest tegen het autoritaire en conservatieve beleid van de AKP-regering en Recep Tayyip Erdoğan. Onder de betogers waren veel alevieten, homo's en transgenders, jongeren, seculiere vrouwen en mannen, Koerden, kemalisten, politici van de centrum-linkse CHP en de pro-Koerdische HDP, mensenrechtenactivisten , milieuactivisten, vredesactivisten, vakbondsmilitanten, extreem-linkse activisten en zelfs devoot gelovige moslims en moslima’s van de anti-kapitalistische moslims.
Tijdens de Gezi park-betogingen gaf CHP-parlementslid Bülent Tezcan een opruiende speech in het parlement om de betogers te steunen. Hij eindigde met de woorden ‘ Uw dictatuur en tirannie zijn ten einde’ . Dit zorgde voor heftige reacties van AKP-parlementsleden.
In totaal hebben volgens de politie ongeveer 3 500 000 mensen deelgenomen aan de Gezi Park-betogingen.De politie trad hard op. 11 mensen lieten het leven. De politie kreeg veel kritiek van zowel Turkse als internationale mensenrechtenorganisaties omdat ze disproportioneel optrad, zich schuldig maakte aan politiegeweld en zo het recht op betogen ernstig schond.
De alevitische kwestie was prominent aanwezig in de Gezi park-betogingen.
In Turkije wonen ongeveer 15 miljoen alevieten, wat het de grootse spirituele minderheidsgroep maakt in Turkije. Hiertoe behoren zowel Turken als Koerden. Ook bij Turken buiten Turkije zijn er alevieten.
Het alevitisme is een volwaardige en eerder mystieke, spirituele levensbeschouwing in Turkije. Het alevitisme is onder andere beïnvloed geweest door de sjiitische islam ( er waren ook nog ander beïnvloedingen) en heeft zijn eigen specifieke beleving en spirituele uiting. De nadruk ligt op het innerlijke en humanistische waarden.
Alevieten zijn uitgesproken voorstanders van secularisme als staatsvorm. Op politiek vlak zijn de meeste alevieten links-progressief. De meeste alevieten in Turkije stemmen op de seculiere sociaaldemocratische CHP ( partij van Atatürk). De HDP is ook populair onder alevieten.
Alevieten worden nog steeds ongelijk behandeld door onder andere het Diyanet ( directoraat voor religieuze zaken) en krijgen nog steeds te maken met discriminatie. De ongelijke behandeling van alevieten dateert van voor de stichting van de AKP. De AKP-regering organiseerde verschillende keren een alevitische opening met workshops om dit probleem op te lossen. Deze ‘opening’ was gedoemd om te mislukken omdat de insteek verkeerd was en het geen draagvlak had binnen de alevitische gemeenschap. Sindsdien is de kloof tussen de alevieten en Recep Tayyip Erdoğan en de AKP nog groter geworden.
Begin 2015 startte de CHP-besturen in hun steden/gemeentes de procedure tot lokale erkenning van de cemevi’s , de gebedshuizen voor alevieten. Ondertussen hebben zo’n 100 steden/gemeentes met een CHP-burgemeester de cemevi’s op hun grondgebied erkend. Ook de HDP-besturen deden hetzelfde.
De CHP en de HDP riepen de AKP-regering op om de cemevi’s op nationaal niveau te erkennen, wat het weigert te doen tot op vandaag.
Niet alleen alevieten worden nog steeds achtergesteld, ook holebi’s en transgenders krijgen nog steeds te maken met discriminatie en uitsluiting.
Homoseksualiteit en transgender-zijn zijn toegestaan in Turkije. Homoseksualiteit werd gelegaliseerd in 1858. Bij de oprichting van de Turkse republiek bleef dit zo. Operaties om van geslacht te veranderen zijn toegestaan en sinds 1988 kan je officieel van geslacht veranderen na een operatie.
Ondertussen zijn er tientallen LGBTQI ( Lesbian, Gay, Bisexual , Transgender, Queer, Intersex) organisaties actief in Turkije, waaronder Kaos GL uit Ankara en LambdaIstanbul uit Istanbul . In tal van steden zoals Istanbul, Ankara , Izmir , Bodrum , enz zijn er homobars . De homoseksuele zanger Zeki Müren en transgender zangeres Bülent Ersoy worden op handen gedragen , dit zowel bij seculiere Turken als gelovige Turken. Op 3 maart 2015 legde de eerste openlijke lesbische gemeenteraadslid de eed af. Het gaat om activiste Sedef Çakmak. Ze zetelt als gemeenteraadslid voor de seculiere centrum-linkse CHP in het gemeentebestuur van district Beşiktaş (Istanbul). Toch ervaren holebi’s en transgenders nog steeds heel wat discriminatie en uitsluiting.
Om de eisen van gelijke rechten kracht bij te zetten vinden er sinds 2003 een jaarlijkse LGBTQI Pride Parade en een jaarlijkse Transgender Pride Parade plaats in Istanbul en andere steden in Turkije. Met ruim 100 000 deelnemers in 2013 en 2014 was de LGBTQI Pride Parade in Istanbul op enkele jaren tijd uitgegroeid tot een van de grootste van Europa. De oproerpolitie trad echter hard op tijdens de LGBTQI Pride Parade 2015, 2016 en 2017 in Istanbul. Het politieoptreden werd sterk veroordeeld door de Turkse LGBTQI-organisaties, de Turkse oppositiepartijen CHP en HDP en de EU. De LGBTQI Pride Parades in Izmir konden de laatste jaren wel nog zonder problemen plaatsvinden.
De laatste jaren voert de regerende conservatieve AKP-regering steeds meer een openlijke religieuze social engineeringspolitiek dat gebaseerd is op een conservatieve interpretatie van de soennitische islam en die top-down wordt opgelegd. Bij deze religieuze politiek hoort een conservatieve gezinspolitiek die de klassieke rollenpatronen promoot en waar geen plek is voor een open gesprek over seksualiteitsbeleving, laat staan homoseksualiteit en transgender-zijn. Dit zet bovendien bepaalde maatregelen van de AKP die de positie van vrouwen versterkte opnieuw serieus onder druk. Deze religieuze social engineeringspolitiek wordt vooral gevoerd via het onderwijs. Recep Tayyip Erdoğan heeft verschillende keren gezegd dat hij devoot gelovige generaties wilt voortbrengen. De AKP-regering ondersteunt oerconservatieve religieuze groepen en een paar van hen worden betrokken bij het vormgeven van het onderwijs in private scholen.
Dit zet de seculiere levensstijl in het publiekelijke leven meer en meer onder druk.
En dan kwam er weer een staatsgreep of beter een poging tot. Tijdens de nacht van 15 naar 16 juli 2016 vond er een poging tot militaire staatsgreep plaats in Turkije. Het menselijk leed en de materiële schade aan overheidsgebouwen door de poging tot staatsgreep is groot. Democratische instellingen werden in het hart geraakt. Zeker 237 mensen vonden de dood tijdens de poging tot staatsgreep. De meeste van hen gewone burgers, al zitten er ook politieagenten en militairen bij. 1440 mensen raakte gewond. De regerende AKP, de kemalistische centrum-linkse oppositiepartij CHP, de linkse pro-Koerdische oppositiepartij HDP en de rechts-nationalistische MHP veroordeelden poging tot staatsgreep.
De Turkse overheid heeft uiteraard het recht om op te treden tegen de mensen die achter de poging tot militaire staatsgreep zitten. Deze poging tot militaire staatsgreep moet onderzocht worden en degene die schuldig zijn moeten voor een rechtbank gebracht worden. Dit gerechtelijk onderzoek en de rechtszaken moeten plaatsvinden met het volste respect voor de scheiding der machten en de principes van een democratische rechtsstaat.
De regerende AKP beschuldigde onmiddellijk de Gülen-beweging van Fethullah Gülen van de poging tot militaire staatsgreep. Het AKP-regime zei dit al toen de coup nog gaande was. De CHP, de MHP en een groot deel van de media in Turkije zijn er ook van overtuigd dat de Gülen-organisatie achter de coup zit. Er is ook torenhoog bewijsmateriaal die dat bewijst. Er is echter opschudding over in welke omstandigheden deze getuigenissen werden afgelegd. Terwijl tijdens de eerste rechtszaken tal van verdachten veroordeeld werden tot zware straffen, blijven nog vele vragen onbeantwoord. Recep Tayyip Erdoğan en zijn AKP doen er trouwens alles aan om de nauwe banden die ze tot voor kort hadden met de gülenisten te doen vergeten.
In april 2018 werd voor de 7de keer de noodtoestand verlengt door de regerende AKP en de rechtse ultranationalistische MHP. De CHP en HDP stemde tegen de verlenging. Met de officiële afkondiging van de noodtoestand op 21 juli 2017 ( AKP en MHP stemden voor, CHP en HDP tegen) kreeg de regering tijdelijke volmachten om (tijdelijke) maatregelen te nemen zonder goedkeuring van het parlement. Ook werd tijdelijk (tot zolang de noodtoestand geldt) delen van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens opgeschort. Turkse mensenrechtenorganisaties en de CHP en HDP reageerden terecht geschokt. In de nasleep van de mislukte coup werden tienduizenden personeelsleden bij verschillende overheidsdiensten op non-actief gezet of ontslagen en tienduizenden mensen werden al dan niet kortstondig aangehouden. Dit gebeurde bij middel van decreet en zonder democratische controle door het parlement. Mensen werden ontslagen zonder recht op verdediging.
Hoeveel van deze mensen echt betrokken zijn bij de poging tot militaire staatsgreep is onduidelijk. Zelf geloof ik echt niet dat uit de vervolging, ontslag en schorsing van vele tienduizenden iets goeds kan komen. Men moet op basis van bewijzen focussen op de mensen die daadwerkelijk betrokken waren bij de poging tot staatsgreep. Turkije-experten zijn het er bovendien over eens dat de zuivering veel verder gaat dan de gülenisten ( voormalige bondgenoten van Erdoğan) en ook gericht is tegen iedereen die kritisch is voor het beleid van Recep Tayyip Erdoğan. Met de afkondiging van de noodtoestand heeft Erdoğan de parlementaire democratie uitgehold en zijn de vrijheden van een aantal groepen in de Turkse samenleving onder druk komen te staan. Er werd een waar angstklimaat geïnstalleerd.
En toen kwam het presidentieel systeem. Met het controversiële presidentieel systeem van Erdoğan wordt heel veel macht gelegd bij 1 persoon, nl de president (nu Erdoğan). De macht van het parlement wordt bijna volledig uitgehold. De rechterlijke macht wordt verder gepolitiseerd. Democratische besluitvorming wordt serieus uitgehold. Met andere woorden, de implementatie van dit systeem komt neer op de afbraak van de parlementaire democratie en het afschaffen van de scheiding der machten, of wat daar nog van overblijft.
Op 16 april 2017 konden de Turken stemmen over het voorstel tot presidentieel systeem. Recep Tayyip Erdoğan/AKP, die gesteund werd door de uiterst-rechtse ultranationalistische MHP, haalde het nipt. Het Evet(Ja)-kamp ( Erdoğan/AKP, MHP, BBP…) haalde 51.41%. Het Hayır( neen tegen het presidentieel systeem)-kamp ( CHP,HDP, TKP, Haziran, de socialistische vakbonden,…..) haalde 48.59%.
De oppositiepartijen, met de CHP voorop, verwierpen het resultaat en zeiden dat er verkiezingsfraude was. Tijdens de telling van de stemmen zei dat de Hoge Raad voor Verkiezingen opeens dat stembiljetten zonder officiële stempel als geldig gezien worden. Zo zouden meer dan 1 miljoen stembiljetten zonder officiële zegel meegeteld zijn.
Na de goedkeuring door de bevolking zal na de presidentiële en parlementsverkiezingen het gehele systeem ingang vinden.
2. De veroordeling van Enis Berberoglu.
Op woensdag 14 juni 2017 werd Enis Berberoğlu, parlementslid voor de seculiere sociaaldemocratische oppositiepartij CHP, veroordeeld tot 25 jaar celstraf wegens ‘het bekend maken van staatsgeheimen’ en ‘ het samenwerken met een terreurorganisatie’.
CHP-parlementslid Enis Berberoğlu had de links-seculiere krant Cumhuriyet informatie bezorgd over de wapensmokkel richting jihadistische rebellengroepen in Syrië door de Turkse geheime dienst MIT.
Op 19 januari 2014 werd het konvooi met wapens tegengehouden door de Turkse rijkswacht, dit in opdracht van de openbare aanklager Aziz Takci.
CHP-parlementslid Enis Berberoğlu kreeg beelden van de politieactie in handen en speelde die door aan Can Dündar, toen hoofdredacteur van de krant Cumhuriyet. Dündar publiceerde de beelden en de info in de krant.
Recep Tayyip Erdoğan (AKP) was woedend en zei op de TV dat de journalist en de andere betrokkenen die dit bekend maakte een zeer zware prijs zullen betalen. Hij zou hier persoonlijk voor zorgen.
De CHP reageerde woest op de veroordeling van hun parlementslid en sprak van een politiek proces en een politieke afrekening. Volgens de CHP toonde deze uitspraak nogmaals het failliet van de democratische rechtsstaat aan. (1)
Ook de linkse pro-Koerdische oppositiepartij HDP veroordeelde sterk de veroordeling en gevangenisstraf voor Enis Berberoğlu. (2)
De wapensmokkel werd buiten alle democratische controle gedaan. De klokkenluiders werden vervolgd, de smokkelaars en de politieke verantwoordelijken werden ongemoeid gelaten.
Dezelfde dag nog kondigde Kemal Kılıçdaroğlu (nationaal voorzitter van de CHP), geruggesteund door bevriende parlementsleden binnen de partij, aan dat er een mars zal plaatsvinden van Ankara naar Istanbul, een tocht van 450 km. (3)
Maar de veroordeling van Enis Berberoğlu, de afbraak van de seculiere parlementaire democratie en de scheiding der machten en de toenemende repressie in Turkije waren niet de enigste redenen waarom Kılıçdaroğlu besliste om de grote protestactie op te zetten.
(1)https://www.birgun.net/haber-detay/court-in-turkey-sentences-main-opposition-mp-to-25-years-jail-time-164706.html
(2)http://www.birgun.net/haber-detay/statement-of-hdp-on-arrest-of-chp-mp-those-giving-these-decisions-will-need-justice-one-day-164732.html
(3)http://www.birgun.net/haber-detay/chair-of-turkey-s-main-opposition-party-announces-decision-to-march-for-justice-164753.html
3. Kemal Kılıçdaroğlu als nationaal voorzitter van de CHP.
De 69-jarige Kemal Kılıçdaroğlu is een Turks Koerdische aleviet uit Dersim (Tunceli). In mei 2010 werd hij verkozen tot nationaal voorzitter van de sociaaldemocratische oppositiepartij CHP (partij van Atatürk). Kemal Kılıçdaroğlu startte onmiddellijk met het hervormen van de partij. Zo zorgde Kılıçdaroğlu ervoor dat het vaak dogmatische top-down laïcisme langzaam vervangen werd met een eerder pluralistische invulling van secularisme.
Onder Kılıçdaroğlu kregen verschillende minderheidsgroepen een veel duidelijkere plek binnen de CHP. Denken we maar aan alevieten, holebi’s en transgenders, Roma-mensen, christenen, enz….Dit vertaalde zich ook in meer dan vroeger beleidswerk zowel op lokaal als nationaal vlak rond gelijke rechten voor de eerder genoemde minderheidsgroepen.
De CHP kreeg ook aandacht voor de situatie van Koerden in de Koerdische regio in Turkije. Zo doet gerenommeerd mensenrechtenadvocaat en CHP-parlementslid Sezgin Tanrıkulu goed werk rond de situatie van de Koerden in de Koerdische regio in Turkije.
Onder Kemal Kılıçdaroğlu maakte de CHP opnieuw een ruk naar links. De CHP ging zich terug meer focussen op socio-economische thema’s. Sociaaldemocratische voorstellen werden naar voren gebracht.
Met vallen en opstaan werd en wordt de CHP langzaam omgevormd van een statische en etatistische partij naar een dynamische sociaaldemocratische partij naar Europees voorbeeld.
Maar hij en het nationaal partijbestuur hebben nog heel wat intern hervormingswerk op de plank. (4)
Bovendien werden niet alle interne hervormingen door iedereen binnen de CHP gewaardeerd. Zo kwam er protest vanuit de nationalistische en diehard kemalistische stroming binnen de CHP. Het hielp Kemal Kılıçdaroğlu niet dat hij er niet in slaagde om Recep Tayyip Erdoğan en de AKP van de macht te verdrijven.
Onder Kemal Kılıçdaroğlu steeg het aantal stemmen voor de CHP. Tijdens de parlementsverkiezingen van 22 juli 2007 haalde de CHP onder Deniz Baykal 7 317 808 stemmen. Tijdens de parlementsverkiezingen op 12 juni 2011 haalde de CHP onder Kılıçdaroğlu zo’n 11 155 972 stemmen. Op 7 juni 2017 steeg dit verder tot 11 518 139 stemmen en op 1 november 2017 tot 12 111 812 stemmen.
Toch slaagde het nationale partijbestuur van de CHP er onvoldoende in om de groeiende onvrede over het steeds conservatiever en autoritairder beleid Erdoğan-regering om te zetten in zo’n stemmenaangroei dat het de AKP-meerderheid in gevaar bracht.
Kılıçdaroğlu’s leiderschap is sinds zijn aantreden meermaals in vraag gesteld binnen de CHP. Muharrem Ince heeft meerdere keren via interne verkiezingen geprobeerd om de macht te grijpen, maar verloor telkens.
Ook toen het nee-kamp (waar de CHP de drijvende kracht van was) net het referendum over het presidentieel systeem verloor ( door vermoedelijke verkiezingsfraude door de AKP), dreigde bepaalde politici binnen de CHP opnieuw het nationaal voorzitterschap van Kılıçdaroğlu ernstig in vraag te stellen.
4. De Adalet Yürüyüşü (gerechtigheidsmars).
‘De rechter die Enis Berberoğlu veroordeelde kreeg overduidelijk instructies van de president (Erdoğan). Wij willen gerechtigheid. Ik zal betogen tot we opnieuw gerechtigheid en democratie hebben in Turkije. ‘, zei Kılıçdaroğlu vastberaden op de vooravond van de mars. (5) (6)
Op 15 juni 2017 ging de Adalet Yürüyüşü (gerechtigheidsmars) van start. Die ochtend kwamen Kemal Kılıçdaroğlu, tientallen CHP-parlementsleden en meer dan 8000 CHP-aanhangers en leden van progressieve middenveldorganisaties bijeen nabij het Güvenpark in Ankara waar de mars startte. Er werd door de straten van Ankara betoogd tegen de veroordeling van CHP-parlementslid Enis Berberoğlu.
‘We hebben in Turkije te maken met een dictatoriaal regime. We kunnen en willen niet leven in een land zonder rechtvaardigheid. Dat is waarom we deze mars naar Istanbul starten. Als we daarvoor een prijs moeten betalen, dan zal ik dit doen ‘, zei Kemal Kılıçdaroğlu (CHP) bij aanvang van de mars. (7)
In afzonderlijke persberichten lieten de sociale burgerbeweging Haziran (die voortkwam uit de Gezi Park-betogingen), de communistische partij en nog andere progressieve organisaties op 15 juni weten dat ze de gerechtigheidsmars steunen. (7)
De Adalet Yürüyüşü (gerechtigheidsmars) werd vrij snel vergeleken met de zoutmars van Mahatma Gandhi in India. Dit kwam niet alleen door de aard van de actie, maar ook door de fysieke gelijkenis tussen Kemal Kılıçdaroğlu en Mahatma Gandhi. Kemal Kılıçdaroğlu wordt door sommige mensen in Turkije Gandhi Kemal genoemd.
Het nationaal partijbestuur van de CHP liet weten dat de wekelijkse fractie – en partijbestuursvergaderingen zullen plaatsvinden op plaatsen onderweg naar Ankara. Ook raakte bekend dat lokale afdelingen van de CHP in vele provincies van Turkije solidariteitsmarsen gaan houden ter ondersteuning van de Adalet Yürüyüşü (gerechtigheidsmars). (8)
Op de 2de dag, 16 juni 2017, vonden in verschillende Turkse steden manifestaties plaats van de CHP en van de middenveldorganisatie Haziran in solidariteit met de Adalet Yürüyüşü.
Fatma Bostan-Ünsal, één van de oprichtsters van de AKP, en voormalig AKP-parlementslid Faruk Ünsal vergezelden Kemal Kılıçdaroğlu op de 2de dag van de mars. (9) (10)
De politieke reacties van de conservatieve Erdoğan/AKP-regering konden niet uitblijven.
Eerste minister Binali Yıldırım (AKP) haalde zwaar uit naar Kılıçdaroğlu.
‘Als Kılıçdaroğlu een mars wil houden, dat hij er dan eentje organiseert tegen staatsgrepen. Degene die op de avond van 15 juli 2016 (mislukte militaire staatsgreep) nergens waren te zien in de straten, gaan nu opeens betogen richting Ankara. ‘, sneerde Binali Yıldırım. (11)
Dat Kemal Kılıçdaroğlu en heel wat CHP-parlementsleden tijdens de aan de gang zijnde poging tot militaire staatsgreep deze meteen sterk veroordeelde, ontging Binali Yıldırım (AKP) blijkbaar toen hij zijn sneer uitzond.
Op zondag 24 juli 2016 namen vele honderdduizenden mensen deel aan een grote manifestatie op het Taksimplein in Istanbul voor een seculier en democratisch Turkije. De manifestatie was georganiseerd door de seculiere centrum-linkse oppositiepartij CHP en werd gesteund door de linkse vakbonden, seculiere studentenorganisaties, alevieten en homo’s en transgenders. Alle CHP-parlementsleden waren aanwezig op de manifestatie. Er waren ook een aantal parlementsleden aanwezig van de de regerende AKP.
Tijdens zijn toespraak veroordeelde Kemal Kılıçdaroğlu, nationaal voorzitter van de CHP, de poging tot militaire staatsgreep van 15 juli, en hield hij een sterk pleidooi voor een seculier democratisch Turkije. (12)
Ook dit was Binali Yıldırım (AKP) blijkbaar vergeten.
‘Je kan gerechtigheid niet verkrijgen door in de straten te betogen. Turkije is een rechtstaat. Er is een uitspraak van de rechtbank en die moeten we respecteren. Trouwens, waarom wandelt hij in dit heet weer naar Istanbul. Er is een hoge snelheidstrein richting Maltepe (Istanbul)’, vervolgde Binali Yıldırım. (13)
Kemal Kılıçdaroğlu (CHP) reageerde op de woorden van Yıldırım met te zeggen dat de straat wel degelijk de plek is om rechtvaardigheid en democratie te bewerkstelligen. (13)
17 juni 2016, de 3de dag van de tocht, stond in het teken van journalisten die in de gevangenis zitten. Kritische (onderzoeks)journalistiek heeft altijd al onder druk gestaan in Turkije, maar de laatste jaren wordt de situatie alsmaar problematischer. (14)
De laatste jaren zijn de AKP-kritische kranten meer en meer onder serieuze druk komen te staan. Op 07 september 2015 kwamen tientallen woeste mannen samen voor de kantoren van de seculiere krant Hürriyet in Istanbul. Onder hen was parlementslid Abdülrahim Boynukalın (AKP). De tientallen mensen gooide stenen naar het gebouw, waardoor heel wat ruiten sneuvelde. Ze scandeerde pro-Erdoğan leuzen. Woeste aanhangers haalde de Hürriyet-vlag naar beneden en staken de vlag in brand. Op dinsdagavond 08 september werd de gebouwen van de Hürriyet een 2de keer bestormd, vermoedelijk door AKP-aanhangers. De Hürriyet en Doğan Media Group ( waar de Hürriyet deel van uitmaakt) staat bekend als kritisch voor de AKP.
Can Dündar, gewezen hoofdredacteur van de links-kemalistische krant Cumhuriyet, en Erdem Gül, journalist van de Cumhuriyet werden vervolgd omdat ze berichtte over wapentransporten richten groepen in Syrië.
Sinds de mislukte militaire staatsgreep zijn meer dan 100 media ( zowel kranten als radiozenders en TV-zenders) gesloten. Slechts een minderheid van deze waren gelinkt aan de Gülen-beweging die door de regerende AKP en de oppositiepartijen in het parlement verantwoordelijk wordt geacht voor de mislukte staatsgreep op 15-16 juli 2016. Alle gesloten media waren kritisch voor Recep Tayyip Erdoğan en de AKP.
Op 17 juli 2016 verdedigde Kemal Kılıçdaroğlu (CHP) in een toespraak de persvrijheid.
Recep Tayyip Erdoğan (AKP) reageerde bijzonder scherp op de Adalet Yürüyüşü (gerechtigheidsmars) van Kemal Kılıçdaroğlu en de CHP. Hij vergeleek de volledig vreedzame tocht met plegers van staatsgrepen.
‘Welk verschil is er nog met degene die zich schuldig maakten aan de poging tot militaire staatsgreep van 15-16 juli 2016. Zij hadden F16’s en vielen de bevolking aan met helikopters en tanks. Jullie (de mensen die deelnemen aan de gerechtigheidsmars) betogen overdag en slapen ‘s nachts. Als jullie de E-5 (een autostrade) gaan bezetten dan is er geen verschil meer tussen jullie en de staatsgreepplegers van 15-16 juli. Jullie kunnen die mars alleen houden omdat wij het toestaan‘, zei een woeste Erdoğan tijdens een toespraak bij aanvang van een iftar -maaltijd in Istanbul.
Tijdens een interview dreigde Recep Tayyip Erdoğan (AKP) met gerechtelijke stappen tegen Kemal Kılıçdaroğlu, de nationale voorzitter van de seculiere sociaaldemocratische oppositiepartij CHP. (15)
Ondertussen viel ook minister Nurettin Canikli (AKP) zwaar uit naar Kemal Kılıçdaroğlu (CHP) en beschuldigde hem van het steunen van FETÖ ( de Gülen-beweging). (16)
Op 19 juni 2017 , dag 5, ging de Adalet Yürüyüşü (gerechtigheidsmars) onverminderd verder. Dit terwijl er een ware hittegolf is in Turkije en dit tijdens de maand Ramadan. Naast CHP-voorzitter Kemal Kılıçdaroğlu en CHP-parlementsleden Eren Erdem, Selin Sayek Böke, Veli Ağbaba, Sezgin Tanrıkulu, Mahmut Tanal, Özgür Özel, Selina Doğan, Ali Haydar Hakverdi, Levent Gök, Melike basmacı, Diden Engin, Sibel Özdemir, Mustafa Ali Balbay, Aytuğ Atıcı, enz.., liepen ook duizenden andere mensen mee. Onder hen zowel progressieve mensen als conservatieve mensen, zowel alevieten als soennieten, christenen, Turken van Armeense afkomst, enz…..
Zoals aangekondigd kwamen op 20 juni 2017 vele honderden leden van de socialistische vakbond DISK deelnemen aan de Adalet Yürüyüşü (gerechtigheidsmars) van Kemal Kılıçdaroğlu en de sociaaldemocratische CHP. Ook de nationale voorzitter van de socialistische vakbond DISK, Kani Beko, liep mee. Kani Beko haalde scherp uit naar het Erdoğan-regime. (17)
Een andere opmerkelijke man die van sinds het begin van de mars meeliep is de 65-jarige Veysel Kılıç. Eén van zijn zonen was tijdens de nacht van de militaire staatsgreep van vorig jaar gearresteerd geweest op beschuldiging van medeplichtigheid aan de staatsgreep en zit nog steeds in de gevangenis. De zoon was aanwezig op de brug die werd afgesloten omdat hij zijn militaire dienst deed en hij orders had gekregen daartoe, dit zonder het bredere kader te kennen. Veysel zei dat zijn zoon niet wist dat hij deelnam aan een coup.
Dit klopt met andere berichtgeving. De cijfers van het aantal deelnemende militairen lopen uiteen van enkele honderden tot 2000. Een groot deel van deze militairen bleken geen beroepsmilitairen te zijn, maar mannen te zijn die hun verplichte legerdienst aan het doen waren. Dit blijkt uit verschillende bronnen, waaronder berichtgeving door prominent journalist Metin Gurcan. (18) (19)
Op 21 juni 2017 namen familieleden van de mijnwerkers die omkwamen bij de mijnramp in Soma op 13 mei 2014 deel aan de gerechtigheidsmars. Bij deze ramp kwamen 301 mensen om en raakte 80 mensen gewond.
Op dezelfde dag namen ook verschillende gewezen generaals van het leger die slachtoffer waren in de Ergenekon – en Balyozzaken ( 2 rechtszaken tegen kemalisten op basis van vervalst bewijsmateriaal) deel aan de mars. (20)
Op 21 juni 2017 waren de eerste 100 km van de mars gewandeld.
Op 22 juni 2017 hebben CHP-voorzitter Kemal Kılıçdaroğlu en CHP-parlementsleden Eren Erdem, Selin Sayek Böke, Veli Ağbaba, Sezgin Tanrıkulu, Mahmut Tanal, Özgür Özel, Selina Doğan, Ali Haydar Hakverdi, Levent Gök, Melike basmacı, Diden Engin, Sibel Özdemir, Mustafa Ali Balbay, Aytuğ Atıcı en vele honderden andere mensen de provincie Ankara verlaten en de provincie Bolu bereikt. De sfeer onder de deelnemers was strijdvaardig. Kemal Kılıçdaroğlu liet weten dat de advocaten van Enis Berberoğlu naar het grondwettelijke hof gaan. (21)
Ook op 22 juni 2017 namen verschillende academici ,die zonder proces en recht op verdediging in de nasleep van de mislukte staatsgreep werden ontslagen, deel aan de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars). (22)
23 juni 2017: Tientallen vertegenwoordigers van de beroepsvereniging voor medisch personeel namen op 23 juni deel aan de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars). (23)
Terwijl het aantal deelnemers van de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars) ondertussen was gestegen duizenden mensen, bleef de regerende AKP-regering en president Recep Tayyip Erdoğan (AKP) worstelen met hoe te reageren op de mars. Tot dusver hadden ze de mars zwaar veroordeeld en de deelnemers zelfs vergeleken met de plegers van de mislukte staatsgreep in 2016. Hier kwam sterke reacties op vanuit het progressieve gedeelte van de Turkse bevolking, maar ook vanuit conservatieve groepen. Tijdens een high-level vergadering werd besloten het verbaal aanvallen van de mars te beperken tot de resultaten van een opinieonderzoek over de mars bekend waren. (24)
Op 23 en 24 juni 2017 raakte bekend dat de linkse pro-Koerdische oppositiepartij HDP de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars) genegen is en zal steunen. Tijdens een interview met de socialistische oppositiekrant BirGün zei parlementslid Danış Beştaş (HDP) het volgende:
“Net zoals we tegen de arrestatie van onze 2 nationale voorzitters zijn en tal van onze parlementsleden, zijn wij ook tegen de arrestatie van CHP-parlementslid Enis Berberoğlu. Wij veroordelen zijn opsluiting. Vandaag heeft Turkije niet een zoveelste politiek ruzie nodig. Alle democratische krachten moeten nu een front vormen tegen het autoritaire beleid. Deze gerechtigheidsmars is een krachtig signaal in tijden van grote onrechtvaardigheden. We roepen onze achterban op om zich niet te weerhouden van deelname aan de mars” (25)
Bij aanvang had Erdal Aksünger, nationaal ondervoorzitter van de CHP, gezegd dat de mars ook een mars is tegen de arrestaties van HDP-parlementsleden. (26)
Ook raakte bekend dat de HDP ook effectief een delegatie ging afvaardigen voor de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars). Ze zullen aansluiten bij de gerechtigheidsmars in het Kandıra district van Kocaeli, wat 20 km van de gevangenis is waar HDP-voorzitster Figen Yüksekdağ toen gevangen werd gehouden, liet de HDP weten. (27)
De steun voor de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars) bleef op 25 juni 2017 groeien tot ongeveer 6000 deelnemers. Ondertussen bleven AKP-ministers verbaal inhakken op Kemal Kılıçdaroğlu (CHP) en de mars criminaliseren.
‘Kılıçdaroğlu’s mars wordt gesteund door FETÖ (de Gülen-beweging) en separatisten (de PKK). Hij ( Kılıçdaroğlu) zal niets bereiken met separatisten en FETÖ. Dat is een doodlopende straat ‘, zei een geagiteerde eerste minister Binali Yıldırım (AKP).
Ondertussen zei Kemal Kılıçdaroğlu dat de arrestatie en veroordeling van CHP-parlementslid Enis Berberoğlu politiek gestuurd was en dat het overduidelijk een politiek proces was. (28)
Op 27 juni 2017 hebben verschillende ouders van Gezi Park-betogers die omkwamen door politiegeweld deelgenomen aan de mars.
Onder hen Gülsüm en Sami Elvan, de ouders van Berkin Elvan. Berkin Elvan is één van de dodelijke slachtoffers van het hardhandig politieoptreden tijdens de Gezi Park-betogingen.
Op 16 juni 2013, 1 dag na de gewelddadige ontruiming van het Taksimplein en het Gezi park door de oproerpolitie, stapte de 14-jarige Berkin het ouderlijke huis in Okmeydanı (Istanbul) uit om in de lokale supermarkt een brood te gaan kopen. Op zijn weg naar de supermarkt kwam Berkin in een hardhandig politieoptreden tegen betogers terecht en kreeg hij een traangasgranaat van de politie in zijn gezicht. Berkin werd zwaargewond afgevoerd naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis in Istanbul. Na 9 maanden coma is hij op 11 maart 2014 gestorven aan zijn ernstige verwondingen. Achter de begrafenis van Berkin Elvan in een cemevi (een gebedsplaats voor alevieten) vonden er massabetogingen plaats in Istanbul van vele honderdduizenden Turken.
Ook de broer van Ethem Sarısülük stapte op 27 juni 2017 mee in de gerechtigheidsmars. Ethem Sarısülük werd tijdens een confrontatie tussen vele duizenden betogers en de politie op 01 juni 2013 in Ankara in het hoofd geschoten door 1 politieagent. Ethem overleed later aan zijn serieuze verwondingen.
Ook de ouders van Ali İsmail Korkmaz liepen op 27 juni 2017 mee in de mars . Ali İsmail Korkmaz nam deel aan een massabetoging ( in het kader van de Gezi Park-betogingen) in Eskişehir. De politie trad hardhandig op. Toen Ali vluchtte voor traangas werd hij door een groep mensen( waaronder minstens 1 politieagent) zwaar in elkaar geslagen. Na een coma van net iets meer dan een maand overleed hij aan zijn verwondingen. (29)
28 juni 2017: Tijdens de nacht van de 27ste naar de 28 juni werd er een hele lading kunstmest gedumpt nabij het kamp nabij Düzce waar Kılıçdaroğlu en de andere betogers aan het overnachten waren.
Kemal Kılıçdaroğlu sprak van een doelbewuste provocatie. Kılıçdaroğlu had al eerder gewaarschuwd voor provocaties.
Na de wekelijkse fractievergadering (deze keer on the road nabij Düzce) werd bekend gemaakt dat de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars) zal eindigen op 09 juli met een grote manifestatie op het grote Maltepeplein in Istanbul.
Er werden ook verdere veiligheidsmaatregelen genomen om het hoofd te bieden aan verdere provocaties. (30)
Verder raakte ook nog bekend dat Çarşı , de supportersgroep van de voetbalploeg Beşiktaş, zich achter de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars) van de seculiere sociaaldemocratische CHP (partij van Atatürk) schaart.
Het bestuur van Çarşı kondigde aan dat hun leden op 1 juli 2017 massaal gaan deelnemen aan de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars). Er wordt tegen 05u in de morgen vertrokken vanuit Istanbul met verschillende autobussen om later te voet deel te nemen aan de mars. De supportersgroep Çarşı staat bekend als links, anti-racistisch, anti-seksistisch, anti-fascistisch en sterke verdedigers van de seculiere karakter van Turkije. Çarşı heeft in 2013 massaal deelgenomen aan de Gezi Park-betogingen.
Ook op 28 juni namen bestuursleden van Haziran (de burgerbeweging die voortkomt uit de Gezi Park-betogingen), Erkan Baş ( leider van de communistische partij TKP in Turkije), Gültekin Uysal ( voorzitter van de centrum-rechtse partij DP) en Luis Ayala ( bestuurder van Socialist International) deel aan de mars. Hiermee werd de lijst van organisaties die de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars) steunde nog langer. (31)
Op 29 juni 2017 stapten naast CHP-voorzitter Kemal Kılıçdaroğlu en CHP-parlementsleden Eren Erdem, Selin Sayek Böke, Veli Ağbaba, Sezgin Tanrıkulu, Mahmut Tanal, Özgür Özel, Selina Doğan, Ali Haydar Hakverdi, Levent Gök, Melike basmacı, Diden Engin, Sibel Özdemir, Mustafa Ali Balbay en Aytuğ Atıcı ook nog meer dan 10 000 andere mensen mee in de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars).
Tijdens de persconferentie zei de CHP-voorzitter dat zijn partij altijd tegen staatsgevaarlijke en terroristische groepen is geweest en dit ook altijd heel duidelijk heeft gemaakt.
‘Een Turkije zonder terreur is wat we willen. Waar ook en door wie ook terreur werd en wordt gepleegd, we hebben altijd een zeer duidelijk standpunt ingenomen tegen deze organisaties, dit zonder in te leveren op onze principes’, zei Kemal Kılıçdaroğlu.
Tijdens diezelfde persconferentie bracht Kılıçdaroğlu ook een verbindende en democratische boodschap.
‘ Zij die het niet eens zijn met onze politieke overtuiging en onze mars mogen dit op een democratische manier uiten, net zoals wij de mars voor gerechtigheid mogen houden’, liet Kemal Kılıçdaroğlu weten. (32)
Ondertussen bleef president Recep Tayyip Erdoğan (AKP) Kemal Kılıçdaroğlu en de CHP beschuldigingen van steun aan terroristische organisaties.
‘De standpunten die de CHP met deze mars naar voren brengt, gaat voorbij politiek oppositie voeren. Ze steunen terroristische organisaties en willen chaos creëren in ons land. Als terreurorganisaties een probleem hebben met de noodtoestand en als jullie (de CHP) hier ook een probleem mee hebben, dan is het overduidelijk dat de weg die jullie bewandelen ons zal leiden naar Kandil en Pennsylvania ‘, zei een dreigende Erdoğan op 01 juli 2017. (33)
Met Kandil en Pennslyvania alludeerde Erdoğan op de PKK en de Gülen-beweging ( die sinds de mislukte coup FETÖ wordt genoemd).
Recep Tayyip Erdoğan ging toen totaal voorbij aan het feit dat hijzelf en zijn AK partij en de Gülen-beweging vele jaren lang bondgenoten. AKP-parlementsleden waren kind aan huis bij Fethullah Gülen in de USA.
Zowel in 2005 en 2010 uitte de seculiere centrum-linkse oppositiepartij CHP grote bezorgdheid over de infiltratie van gülenisten in overheidsdiensten. De CHP vroeg een serieus onderzoek. De regerende AKP weigerde dit telkens opnieuw en bleef toen potdoof voor de vragen van de oppositie, dit om politiek te kunnen overleven.
Vanaf 2013 kwam het steeds groter wordende conflict tussen de Gülen-beweging en de AKP/Erdoğan aan de oppervlakte. Sindsdien wordt er een open oorlog tussen de 2 uitgevochten.
Na de mislukte coup van 2016 wordt iedereen die kritiek uit op Erdoğan en de AKP-regering weggezet als terrorist, gülenist, enz….
Op 01 juli 2017 namen bekende Turkse schrijvers en schrijfsters deel aan de mars, waaronder Aslı Erdoğan. Een andere deelnemer die dag was İhsan Eliaçık, een progressieve theoloog en lid van de anti-kapitalistische moslims.
De mars, met zijn tienduizenden deelnemers, had ondertussen Sakarya bereikt, een conservatieve provincie in Turkije. (34)
Op 02 juli 2017 werd tijdens de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars) de slachtoffers van de aanslag ( brandstichting) op het Madımak Hotel in Sivas herdacht.
Van 1 tot en met 4 juli 1993 zou in het hotel Madımak in Sivas het 4de cultuurfestival Pir Sultan Abdal plaatsvinden. Op de tweede dag werd het festival op verschillende locaties al vroeg verstoord door samengeschoolde Turkse islamisten en extreem-nationalisten. Die dag zou er ook een culturele lezing en een cem ( Alevitische spirituele viering) plaatsvinden. Tijdens die activiteit werd het hotel omsingelt door honderden opgehitste soennitische extremisten en extreem-nationalisten die het hotel aanvielen. Ramen van het hotel werden met stenen ingegooid. Delen van het hotel worden in brand gezet. Voor het hotel waren er leuzen als "brand de ongelovigen" te horen. Zo’n 33 alevitische en linkse artiesten, kunstenaars en intellectuelen kwamen om het leven.
Zo’n 33 daders werden in 1997 ter dood veroordeeld voor hun rol in het bloedbad. Bij hoger vonnis van 2001 werd dit teruggebracht tot 31 daders. In 2002 werd de doodstraf afgeschaft in Turkije en werden de straffen omgezet in levenslang.
Niet alle aangeklaagden werden vervolgd. In 2012 stelde de seculiere centrum-linkse oppositiepartij CHP een wetsvoorstel voor om verjaring uit te sluiten, zodat ze alsnog berecht konden worden. De AKP-regering was hier niet voor te vinden. Uiteindelijk zijn 7 aangeklaagden niet voor de rechter verschenen wegens verjaring van de feiten.
‘ Ik draag deze gerechtigheidsmars op aan de slachtoffers van de slachtpartij in Sivas op 02 juli 2017. Ze zoeken nog steeds gerechtigheid. Wij vinden dat niemand mag vervolgt of aangevallen mag worden vanwege hun levensbeschouwelijke of politieke overtuiging’, zei een vastberaden Kemal Kılıçdaroğlu (CHP). (35) (36)
Kemal Kılıçdaroğlu is zelf een Turks-Koerdische aleviet uit Dersim/Tunceli, een overwegend alevitische provincie in Turkije.
Op 03 juli 2017 nam zoals afgesproken een delegatie van de linkse pro-Koerdische oppositiepartij HDP deel aan de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars). De delegatie bestond onder andere uit co-voorzitster Serpil Kemalbay, ondervoorzitters Saruhan Oluç en Sezai Temelli, Beyza Üstün en Murat Mıhçı ( leden van het nationaal partijbestuur), fractievoorzitter Ahmet Yıldırım, parlementslid Celal Doğan, parlementslid Erol Dora, parlementslid Ertuğrul Kürkçü, parlementslid Feleknas Uca, parlementslid Mithat Sancar en Ahmet Türk, co-voorzitter van de HDP in Mardin. (37)
Tijdens een interview met journalisten waarschuwde Kemal Kılıçdaroğlu voor verdere provocaties. (38)
Ondertussen beschuldigde Mahir Ünal, nationaal woordvoerder van de regerende AKP, Kılıçdaroğlu samen te werken met buitenlandse krachten om het land te destabiliseren. Ünal zei dat Kemal Kılıçdaroğlu en de anderen die deelnemen in de mars landverraders zijn die samenwerken met de Gülen-beweging. (39)
Op 04 juli 2017 sprak Kemal Kılıçdaroğlu met journalisten. Tijdens dit gesprek liet hij weten dat ze informatie hebben ontvangen waaruit zou blijken dat de Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars) zou aangevallen worden door ultranationalisten. Kılıçdaroğlu zei dat deze aanval dan door het regime kan gebruikt worden om de de vreedzame Adalet Yürüyüşü ( gerechtigheidsmars) te verbieden. (40)
Op 5 juli 2017 raakte bekend dat de politie 6 mensen heeft aangehouden die op 5 juli een terroristische aanslag wilde plegen op de gerechtigheidsmars. De 6 terroristen behoorde tot IS/Daesh. 2 terroristen werden aangehouden Kocaeli, de 4 andere werden aangehouden in Kayseri. De bus waarmee op de mars zou worden ingereden werd in beslag genomen. Pikant detail is dat de daders banners van de regerende AKP in de bus hadden opgehangen. Er werd algemeen aangenomen dat de daders met dit maximale chaos wilde veroorzaken. (41)
Na deze aanhoudingen werden de veiligheidsmaatregelen verscherpt zodat de mars kon blijven doorgaan.
Ook op 05 juli 2017, de 21ste dag van de mars, maakte de CHP bekend dat de grote Adalet Yürüyüşü (gerechtigheidsmars) zal afgesloten worden met een grote manifestatie in Meltepe (Istanbul) op 09 juli 2017. De CHP liet weten dat er miljoenen deelnemers worden verwacht. (42)
Op 06 juli 2017 startte de gerechtigheidsmars die ochtend vanuit Dilova in de provincie Kocaeli. Die dag stapten een grote groep vertegenwoordigers van meer dan 70 vrouwenrechtenorganisaties en holebi – en transgenderorganisaties mee in de mars. Ze pleitte voor echte rechtvaardigheid en gelijke rechten voor vrouwen en holebi’s (homo, lesbienne, biseksueel) en transgenders. (43)
De oudste deelnemer aan de gerechtigheidsmars was 95 jaar oud. De man werd door CHP-parlementslid Veli Ağbaba persoonlijk tot bij Kemal Kılıçdaroğlu gebracht zodat ze kennis konden maken. (44)
08 juli 2017: Yes ! Yes ! Vandaag heeft Kemal Kılıçdaroğlu (nationaal voorzitter van de seculiere centrum-linkse CHP), CHP-parlementsleden Eren Erdem, Selin Sayek Böke, Veli Ağbaba, Sezgin Tanrıkulu, Mahmut Tanal, Özgür Özel, Selina Doğan, Ali Haydar Hakverdi, Levent Gök, Melike basmacı, Diden Engin, Sibel Özdemir, Mustafa Ali Balbay en Aytuğ Atıcı en 90 000 andere mensen Istanbul bereikt. (45)
Met zijn ruim 426 km is deze mars langer dan de historische en enorm belangrijke zoutmars van Mahatma Gandhi in 1930 tegen de Britse bezetters in India. Kemal Kılıçdaroğlu overtrof Gandhi nog op een andere manier. Gandhi was op het moment van de zoutmars 50 jaar, Kılıçdaroğlu was 67 jaar. Nog een ander weetje is dat Mahatma Gandhi jammer genoeg veel te vroeg is moeten heengaan in hetzelfde jaar dan dat Kemal Kılıçdaroğlu is geboren, nl 1948.
Beide heren hebben een enorm belangrijke mars voor meer gerechtigheid gehouden in een land met een repressief klimaat tegenover iedereen die kritisch is voor het gevestigde regime. Beide marsen en contexten verschillenden van elkaar, maar beide marsen waren echt bijzonder. Big respect voor beide initiatieven, beide heren en de vele tienduizenden mensen die deelnamen aan beide initiatieven.
(5)http://www.hurriyetdailynews.com/main-opposition-chp-to-launch-justice-march-after-mps-arrest-114348
(16)http://www.hurriyetdailynews.com/govt-claims-main-opposition-chps-march-supports-gulenists-114502
(29)http://www.hurriyetdailynews.com/chp-leader-warns-of-risk-of-provocation-on-his-justice-march-114832
(37)https://www.birgun.net/haber-detay/a-delegation-of-turkey-s-hdp-joins-the-justice-march-168007.html
5. Adalet manifestatie.
Op 09 jui 2017 vond er een massamanifestatie voor gerechtigheid in Turkije plaats in Maltepe, een district van Istanbul. Deze grote manifestatie was het sluitstuk van de wekenlange Adalet Yürüyüşü (de gerechtigheidsmars), maar zeker niet het einde van de strijd voor gerechtigheid in Turkije.
Voor de manifestatie was breed opgeroepen en met resultaat. De socialistische vakbond DISK, de linkse burgerbeweging Haziran Hareketi, vrouwenrechtenorganisaties, alevitische organisaties, holebi’s en transgenders, de orde der advocaten en geneesheren, Çarşı, de linkse pro-Koerdische oppositiepartij HDP, de groene partij, de communistische partij , milieuorganisaties en tal van andere progressieve middenveldorganisaties namen met grote delegaties deel aan de massamanifestatie. Meer dan 80 parlementsleden van de CHP en vele duizenden en duizenden leden van de CHP waren aanwezig op de manifestatie, alsook vele mensen die niet direct partijpolitiek actief zijn. (46)
Op de grote wegen naar de plek van de manifestatie stroomden tienduizenden tot honderdduizenden mensen samen op weg naar het grote plein. De betogers scandeerden ‘Hak, hukuk, adalet’ en ‘Bu daha başlangıç, mücadeleye devam’ ( een strijdslogan van de Gezi Park-betogingen) en zongen het kemalistische strijdlied ‘ İzmir Marşı’.
Overzetboten van het Europese deel van Istanbul bleven maar enthousiaste betogers aanvoeren.
Op het hoogtepunt van de manifestatie zaten op het grote plein meer dan 1 500 000 mensen samengepakt om een zeer krachtig signaal te geven voor echte rechtvaardigheid in Turkije. Vele mensen konden het plein gewoon niet op en bleven in de buurt om mee te betogen. De sfeer op het grote plein en in de volgepakte straten rond het plein was strijdvaardig en uitgelaten. In totaal zouden ruim 2 000 000 mensen hebben deelgenomen aan de Adalet mitingi.
Kemal Kılıçdaroğlu werd als een held onthaalt toen hij op het podium kwam. De vele en vele honderdduizenden mensen scandeerden ‘hak, hukuk, adalet’. Kemal Kılıçdaroğlu bedankte de vele tienduizenden mensen die met hem gelopen heeft tussen Ankara en Istanbul en iedereen die aanwezig was op de grote slotmanifestatie.
Tijdens zijn toespraak schoof Kemal Kılıçdaroğlu, nationaal voorzitter van de CHP, een manifest met 10 punten naar voren voor meer democratie in Turkije :
(1) We veroordelen de mislukte coup van 15 juli 2016. De politieke macht achter FETÖ dient onthuld te worden en de feitelijke coupplegers moeten vervolgd worden.
(2) De noodtoestand moet zo snel mogelijk opgeheven worden. Deze noodtoestand wordt door het regime immers gebruikt om een civiele coup uit te voeren .
(3) Het politiseren van de rechterlijke macht moet onmiddellijk stoppen. De scheiding der machten moet herstelt worden.
(4) Alle regels die toegang tot juridische hulp en sociale rechten van de slachtoffers van de noodtoestand beperken, moeten opgeheven worden.
(5) Academici die geen banden hebben met FETÖ en ontslagen zijn vanwege hun kritiek op de regering, moeten hun positie terugkrijgen. Gevangen gehouden parlementsleden moeten vrijkomen.
(6) De gevangenschap van journalisten, die alleen vervolgd worden omdat ze hun werk deden, moet worden beëindigd.
(7) De aanpassing van de Turkse grondwet die tot stand kwam onder de noodtoestand en waarbij (door het Erdoğan-regime) gebruik werd gemaakt van overheidsfondsen, zijn illegaal. Het referendum was een ‘ongestempeld’ referendum! (een verwijzing naar ongestempelde stembiljetten die als geldig werden meegeteld).
(8) Het top-down-beleid dat de parlementaire democratie uitholt, moet gestopt worden. Een seculiere democratische rechtstaat is de beste garantie voor de vrijheden van iedereen. Verder moet het ondermijnen en afbreken van het seculiere onderwijssysteem in Turkije onmiddellijk stoppen.
(9)Onrechtvaardigheid vindt niet alleen plaats binnen de rechtspraak, maar binnen alle aspecten van het bestaan. We moeten samen strijden tegen armoede, sociale uitsluiting, maatschappelijke kwetsbaarheid en alle vormen van discriminatie en geweld. Vrouwenrechten moeten altijd en overal gegarandeerd worden en discriminatie moet absoluut stoppen.
(10)Het agressieve buitenlandbeleid van de regeringspartij heeft onze interne problemen versterkt. We moeten resoluut gaan voor een buitenlandbeleid dat uitgaat van broederschap tussen iedereen die in Turkije woont.
Kemal Kılıçdaroğlu eindigde zijn toespraak met de volgende woorden: ‘ De muur van angst is doorbroken. Vanaf nu blijven vechten tot onze eisen zijn ingevuld. We zullen blijven vechten voor een democratisch Turkije.’ (47) (48)
Deze Adalet manifestatie was een zeer groot succes die opnieuw hoop gaf voor het progressieve gedeelte van de Turkse bevolking.
(47)http://bianet.org/english/politics/188160-justice-march-completed-kilicdaroglu-announces-declaration
6.De aftermath.
Het grote succes van de Adalet manifestatie kwam hard aan bij Erdoğan en zijn regering. Zo hard dat ze een redelijk belachelijke poging deden tot het minimaliseren van het aantal deelnemers aan de Adalet manifestatie.
Zo zei de gouverneur van Istanbul, Vasip Şahin, dat er maar ongeveer 175 000 mensen aanwezig waren op de Adalet manifestatie. Dit werd gretig overgenomen door het AKP-trollenleger op sociale media.
Deze wanhopige poging tot minimalisering werd uiteindelijk finaal beslecht door niet alleen de beelden van de manifestatie zelf, maar ook door een persartikel van de ingenieurs die op basis van een vakkundige analyse en berekening stelde dat er op het grote plein ruim 1 500 000 mensen aanwezig waren. (49) (50)
Na de Adalet mars en manifestatie werden er nog marsen en zelfs een congres gehouden.
Op vrijdag 21 juli heeft de CHP een mars gehouden in Dersim/Tunceli om de 23-jarige leerkracht Necmettin Yılmaz te herdenken. Necmettin Yılmaz's vermoorde lichaam werd op 12 juli teruggevonden na een ontvoering door de PKK een maand eerder. CHP-parlementsleden Levent Gök, Muharrem İnce, Tuncay Özkan, Haluk Pekşen en Gülay Yelekçi waren aanwezig op de betoging.
Van 26 tot en met 30 augustus 2017 vond in çanakkale een vierdaags gerechtigheidscongres plaats. Vertegenwoordigers van middenveldorganisaties (waaronder vakbonden, vrouwenrechtenorganisaties, de anti-kapitalistische moslims en de holebi-organisatie Kaos GL), kritische burgers, academici, voormalig AKP-parlementslid Ertuğrul Yalçınbayır, HDP-parlementslid Levent Tüzel en vele anderen namen deel aan dit participatief traject. (51)
In totaal namen tienduizend mensen deel aan het congres. Partijlogo’s waren niet gewenst, opdat ook mensen van andere partijen zoals de pro-Koerdische oppositiepartij HDP of uitgetreden leden van de AKP konden deelnemen. Kilicdaroğlu hoopte de verschillende oppositionele krachten in het land bijeen te brengen, waaronder de seculiere kemalisten en Koerdische en Turkse nationalisten, wat geen sinecure is ondanks hun gemeenschappelijke afkeer van Erdoğan en waarvoor hij staat. Eindresultaat van het congres waren voorstellen tot verbetering waarmee de CHP aan de slag zal gaan. (52)
In september 2017 hield de CHP een mars ter ondersteuning van de hazelnotenproducenten. Tijdens de slotmanifestatie presenteerde Kemal Kılıçdaroğlu een pakket aan maatregelen om de hazelnootboeren te ondersteunen en hun inkomen te verhogen. (53)
Op 27 september 2017 raakte bekend dat de seculiere centrum-linkse oppositiepartij CHP (de partij van Atatürk) participatieve trajecten gaat opzetten waar CHP-politici en vertegenwoordigers van middenveldorganisaties in dialoog gaan om verder zicht te krijgen op de problemen die mensen ervaren in Turkije en om mogelijke oplossingen vorm te geven. Dit werd nog eens bevestigd begin dit jaar. (54) (55)
In november 2017 kreeg Kemal Kılıçdaroğlu de democratieprijs van International Association of Political Consultants (IAPC) voor de historische Adalet Yürüyüşü (de gerechtigheidsmars). (56)
(50)http://www.hurriyetdailynews.com/attendance-figure-at-justice-rally-in-istanbul-stirs-debate--115379
(51)http://www.hurriyetdailynews.com/main-opposition-chps-justice-congress-launches-in-canakkale-117202
(54)http://www.hurriyetdailynews.com/chp-plans-to-set-up-a-wide-civilian-movement-for-2019-polls-120014
(55)http://www.hurriyetdailynews.com/chp-sets-three-main-goals-for-2018-ahead-of-2019-elections-125108
7. Hoe moet het nu verder.
Hoe moet het verder met Kemal Kılıçdaroğlu en de CHP.
Het is nu 1 jaar na de Adalet Yürüyüşü (de gerechtigheidsmars) en de Adelet manifestatie. De mars en manifestatie was een groot succes en dit om verschillende redenen.
Het beleid van het Erdoğan-regime is de laatste jaren steeds conservatiever en autoritairder geworden. De repressie tegenover kritische mensen en organisaties is schrikbarend toegenomen sinds de mislukte militaire coup en het afkondigen van de noodtoestand. Sinds de afkondiging van de noodtoestand zijn delen van mensenrechtenverdragen (tijdelijk) opgeschort in Turkije. Verwacht wordt dat deze noodtoestand van kracht blijft tot na de parlementsverkiezingen en de presidentsverkiezingen.
Dat een oppositiemars en massamanifestatie, die miljoenen mensen op de been bracht, kon plaatsvinden in het huidige repressieve klimaat in Turkije mag een klein wonder zijn dat Kemal Kılıçdaroğlu en de kemalistische centrum-linkse CHP zelf hebben afgedwongen door hun mobilisatiekracht en dat van de mars en de manifestatie.
Eerst trachtte Erdoğan en de AKP-ministers de mars te minimaliseren en regelrecht te criminaliseren door hen te beschuldigen van samen te werken met terroristen en te zeggen dat ze niet veel beter te zijn dan staatsgreepplegers. Dit regelrecht criminaliseren van de Adalet mars sloeg echter niet aan. Geconfronteerd met het volledig vreedzame karakter van de mars, het grote draagvlak voor de mars bij de bevolking en de tienduizenden deelnemers, kon het Erdoğan-regime niet anders dan tegen hun zin de mars toe te laten en voldoende politiebescherming te voorzien zodat ze onder goede omstandigheden kon plaatsvinden. Zo waren er bijvoorbeeld 15 000 politieagenten op de been om ervoor te zorgen dat de massamanifestatie op een goede en veilige manier kon plaatsvinden.
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat 60 tot 69% van de Turkse bevolking de mars steunde. Naast een grote steun voor de mars bij de achterban van de CHP en de HDP, steunden ook ongeveer 12 % van de AKP-achterban en 37% van de MHP -achterban de mars. (57)
De nood aan gerechtigheid en rechtvaardigheid (Adalet in het Turks) leeft enorm bij de Turkse bevolking. Bijna elke groep in de Turkse samenleving heeft in het verleden en/of in het heden te maken gekregen/krijgen met vaak structurele onrechtvaardigheden. Door in te zetten op gerechtigheid en rechtvaardigheid wist Kemal Kılıçdaroğlu en de CHP tal van groepen achter de mars te scharen: alevieten en alevitische organisaties, secularisten, vrouwenrechtenorganisaties, holebi – en transgenderverenigingen, linkse vakbonden, de orden der advocaten en geneesheren, de ouders van Berkin Elvan, Ali Ismail Kormaz en Ethem Sarısülük, Çarşı, de sociale organisatie Haziran, politici van de de pro-Koerdische oppositiepartij HDP, de groene partij, de communistische partij , milieuorganisaties en tal van andere progressieve middenveldorganisaties.
Maar ook conservatieve mensen schaarden zich achter de mars, waaronder mede-oprichters van de AKP die de partij ondertussen verlaten hebben. Ook bekende conservatieve opiniemakers zoals Elif Çakır en Nihal Bengisu Karaca (2 vrouwen die een hoofddoek dragen) spraken hun steun uit voor de Adalet Yürüyüşü. (58)
De volledige naam van Erdoğan’s partij is Adalet ve Kalkınma Partisi ( Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling). Zeker in de beginjaren heeft de AKP de broodnodige rechtvaardigheid gebracht voor bepaalde groepen in de samenleving, waaronder vrouwen die een hoofddoek dragen en conservatieve mensen. De laatste jaren is de slinger echter compleet doorgeslagen en stapelen de onrechtvaardigheden door het AKP-beleid zich aan sneltempo op.
Met deze zeer succesvolle mars en manifestatie hebben Kemal Kılıçdaroğlu en de CHP het thema gerechtigheid/rechtvaardigheid gereclaimed van een partij die het woord adalet in hun partijnaam heeft staan. Dit alles kwam ongetwijfeld hard aan bij Erdoğan en de AKP-regering.
Bovendien zijn Kemal Kılıçdaroğlu en de CHP erin geslaagd om wekenlang de politieke agenda te zetten en het politiek debat te domineren, wat niet naar de zin was van Erdoğan.
Kemal Kılıçdaroğlu, die meestal omschreven wordt als een rustige bureaucraat, ontpopte zich als de leider van al wie kritisch is voor Erdoğan/de AKP en wie tijdens het referendum over de invoering van het presidentieel systeem ‘ Hayır (Nee)’heeft gestemd. De gerechtigheidsmars en de Adelet manifestatie gaf hoop voor het progressieve gedeelte van de Turkse bevolking, hoop voor een beter Turkije.
Maar dit alles legde een immense druk op Kemal Kılıçdaroğlu en de CHP.
De politieke oppositie is flink uitgedund en staat serieus onder druk. De ultranationalistische MHP is geen oppositiepartij meer. Om zijn eigen politiek vel te redden heeft nationaal voorzitter, Devlet Bahçeli, de MHP-kar als vijfde wiel aan de AKP-wagen gehangen, dit tot frustratie van een deel van de MHP-achterban.
Ten gevolge hiervan heeft de conservatieve ex-MHP-politica Meral Akşener een nieuwe (naar haar zeggen) centrum partij opgericht, nl. IYI partisi. Het blijft afwachten hoe deze partij oppositie gaat voeren en hoe goed de partij gaat scoren.
De linkse pro-Koerdische oppositiepartij HDP is na het gevangen zetten van 9 parlementsleden en honderden leden, het opzij schuiven van tal van hun burgemeesters en het (verder) criminaliseren van de partij sterk verzwakt. (59) De militaire operatie van het Turkse leger tegen de YPG in Afrin (Syrië) verzwakt de HDP nog verder en herleidt de partij tot de Koerdische kwestie en de YPG, PKK en KCK. De HDP zit net als de MHP net boven de torenhoge kiesdrempel van 10 % en het is onzeker of de HDP de kiesdrempel gaat halen bij de volgende parlementsverkiezingen. Ik verwacht van wel, maar de partij zal het moeilijk blijven hebben, zeker met het huidige ultranationalistische klimaat in Turkije.
Blijft alleen nog de CHP over. Met zijn 25,31 % van de stemmen is de centrum-linkse CHP de grootste oppositiepartij in het parlement van Turkije. Er ligt dus een enorm grote druk op de schouders van Kemal Kılıçdaroğlu en de CHP. Niet alleen om verder te groeien wat stemmenaantal betreft, maar ook om dè actor te worden die de oppositiegroepen samenbrengt en samen met hen meer dan ooit de oppositie voert tegen het steeds autoritairder beleid van het Erdoğan-regime. Er staat immers veel op het spel, nl het redden van de parlementaire democratie en de scheiding der machten, of liever het weinige wat er nog van overblijft.
Het gaat geen gemakkelijke opgave worden. Ook de CHP krijgt steeds meer te maken met georkestreerde lastercampagnes en pogingen tot criminalisering van de partij.
Als de CHP meer stemmen wil halen, dan zal het nationaal partijbestuur meer dan ooit de partij verder moeten hervormen om van de partij een volwaardige sociaal-democratische partij naar Europees voorbeeld te maken. Er is in Turkije immers grote nood aan een sterke centrum-linkse partij met een breed draagvlak bij de bevolking.
Als grootste oppositiepartij moet de CHP een versnelling hoger gaan. Kemal Kılıçdaroğlu heeft sinds hij nationaal voorzitter werd veel goede zaken gedaan, maar ook een aantal serieuze fouten gemaakt. De grote vraag die ik had in februari en maart dit jaar had is of hij sterk genoeg is om het op te nemen tegen Recep Tayyip Erdoğan op het zeer kritische moment waar Turkije nu voor staat. Kemal Kılıçdaroğlu heeft zeker sterke kwaliteiten om een goede eerste minister te zijn. Alleen vrees ik dat Turkije of liever een belangrijk deel van de Turkse bevolking nog niet klaar is voor een bruggenbouwer met een rustige stijl. De CHP is toe aan iemand nieuw. Iemand die verder bouwt op het sociaaldemocratische pad. Iemand die als geen ander hoop kan geven in deze donkere tijd. Iemand die een positief alternatief concreet maakt en dit op een begeesterende manier kan vertellen.
De centrum-linkse kemalistische CHP heeft – wat mij betreft – zo’n iemand, nl Selin Sayek Böke.
Ze is een sterke vrouw die een grote dossierkennis heeft, ze kan goed debatteren en kan van zich afbijten tijdens een debat. Ze is gespecialiseerd in het socio-economische thema’s. Ze is duidelijk voorstander van gelijke rechten voor minderheidsgroepen zoals alevieten, christenen, holebi’s (homo, lesbienne, biseksueel) en transgenders,…..Ze heeft een duidelijk links profiel. Verder ben ik ervan overtuigd dat er nood is aan meer sterke progressieve vrouwen op topposities in de Turkse politiek, dat maar al te vaak gedomineerd wordt door machogedrag van mannen met een groot ego.
Naar aanleiding van het congres van de CHP begin februari (03/02 en 04/02) publiceerde CHP-parlementslid Selin Sayek Böke samen met CHP-parlementslid İlhan Cihaner een manifesto en roadmap voor een beter en democratischer Turkije. Het manifest en de roadmap kon op veel bijval rekening, zowel binnen de CHP als binnen het progressieve gedeelte van de Turkse bevolking.
In het interview hieronder (in het Engels) pleit Selin Sayek Böke (CHP) voor een nieuw sociaal contract gebaseerd op secularisme, sociale rechtvaardigheid, grassroots democratie en vrede. Stuk voor stuk waarden die een groot draagvlak hebben in Turkije.
Deze grassroots democratie wil Selin Sayek Böke niet alleen realiseren in Turkije, maar ook binnen de CHP zelf wil ze verandering op gang brengen.
En toen werden vervroegde verkiezingen afgekondigd. Op 18 april 2018 kondigde Recep Tayyip Erdoğan vervroegde verkiezingen aan die zouden plaatsvinden op 24 juni 2018.
Over de redenen dat Recep Tayyip Erdoğan (AKP) de verkiezingen vervroegde van november 2019 naar 24 juni 2018 is er sindsdien druk gedebatteerd en geanalyseerd. Verschillende experten zeggen dat Erdoğan nattigheid voelt. Er mag dan wel een fikse economische groei zijn, tal van economische indicatoren staan op rood, dieprood. Een economische crisis komt eraan. De datum van de vervroegde verkiezingen was zorgvuldig uitgekozen. Met die datum probeerde de AKP en Erdoğan ervoor te zorgen dat de centrum tot centrum-rechtse nationalistische IYI partisi niet kon deelnemen. Een nieuw opgerichte partij moet minsten 6 maanden oud zijn om deel te nemen aan parlementsverkiezingen. Deze 6 maanden voor IYI partisi lopen af op 28 juni. Er was grote onzekerheid of de hoge raad voor verkiezingen IYI partisi zou toelaten
Op 22 april deed de CHP een meesterlijk zet: 15 parlementsleden van de CHP zouden ontslag nemen en toetreden tot de IYI partij. Hierdoor steeg het aantal IYI partisi-parlementsleden van 5 naar 20, wat genoeg is om een volwaardige fractie te vormen in het parlement. Hierdoor kon IYI partisi zonder problemen deelnemen aan de vervroegde verkiezingen. Op 10 mei maakte de CHP bekend dat hun 15 parlementsleden terugkeren naar de CHP. (60) (61)
Erdoğan was razend. Oppositiepartijen die samenwerken had hij totaal niet verwacht. En er kwam zelfs nog meer samenwerking, dit in de vorm van een kartel tussen oppositiepartijen. Na veel gesprekken is Kemal Kılıçdaroğlu, nationaal voorzitter van de CHP, erin geslaagd een kartel van 4 partijen te vormen.
Het is een kartel tussen de CHP ( seculier, centrum-links, progressief en nationalistisch), IYI partisi ( centrum tot centrum-rechts, nationalistisch), Saadet partisi ( islamitisch, conservatief) en DP (centrum). Het is met andere woorden een kartel over politieke breuklijnen heen. Kemal Kılıçdaroğlu (CHP) had ook geprobeerd de linkse pro-Koerdische HDP erbij te krijgen, maar vooral de IYI partij was hier tegen. Binnen de CHP waren er voorstanders, maar ook tegenstanders. Aan de andere kant stond de HDP dan weer niet te springen om in kartel te gaan met de IYI partij. HDP zag het wel zitten om met de CHP in kartel te gaan. (62)
Wat presidentskandidaten betreft schuift elke oppositiepartij in de eerste ronde hun eigen kandidaat naar voren. Voor de HDP is dit de populaire en charismatische Selahattin Demirtaş, voor de IYI partisi is dit voorzitster Meral Akşener, voor Saadet partisi is dit voorzitter Temel Karamollaoğlu en voor de CHP is dit Muharrem Ince.
De kleine Euraziatische nationalistische Vatan partisi schuift Doğu Perinçek naar voren.
De 54-jarige Muharrem Ince, de presidentskandidaat voor de CHP, is populair, charismatisch, welbespraakt en een overtuigd kemalist. Muharrem Ince staat bekend voor zijn strijdvaardige toespraken en is een volksmens. Hij is gewezen voorzitter van de Atatürkçü Düşünce Derneği , een seculiere organisatie die opkomt voor de idealen van Mustafa Kemal Atatürk. Atatürkçü Düşünce Derneği zat achter de kemalistische massabetogingen in 2007 in verschillende Turkse steden tegen de AKP-regering.
Tijdens zijn eerste campagnebijeenkomst, die plaatsvond in Yalova, zei Muharrem Ince dat hij als president al het nodige zal doen om alevieten gelijke rechten te geven.
Belangrijk ook is dat hij samen met CHP-parlementsleden Sezgin Tanrıkulu, Selin Sayek Böke, Eren Erdem en Barış Yarkadaş opriep Selahattin Demirtaş, presidentskandidaat voor de HDP, onmiddellijk vrij te laten zodat hij op een vrije manier campagne kan voeren. Ince heeft later ook Selahattin Demirtaş bezocht in de gevangenis, net zoals hij alle andere presidentskandidaten heeft ontmoet. (63)
Op 19 mei maakte Muharrem Ince zijn manifest bekend. Het programma van Muharrem Ince en bij uitbreiding de CHP focust op 4 peilers, nl. : rechtvaardigheid, democratie, onderwijs, economie en buitenlands beleid.
Muharrem Ince wil het presidentieel systeem, dat grote machtsconcentratie bij de president voorziet, opnieuw afschaffen. Muharrem Ince pleit voor een pluralistische parlementaire democratie met een duidelijke scheiding der machten en een onafhankelijke rechterlijke macht. In deze pluralistische parlementaire democratie worden sterke en kritische sociale organisaties als volwaardige partners gezien. Er zal vrije pers zijn en de president zal bekritiseerd mogen worden zonder gevaar op vervolging.
Muharrem Ince gaat voor een sterk sociaal beleid om zo de groeiende armoede , sociale uitsluiting en maatschappelijke kwetsbaarheid aan te pakken. Het minimumloon wordt serieus verhoogt. Ince wil ook quota implementeren om de participatie van vrouwen op de arbeidsmarkt te verhogen. Door te investeren in toekomstgerichte economische sectoren worden er bijkomende jobs gecreëerd. Wat onderwijs betreft pleit Ince voor een seculier en wetenschappelijk onderwijs dat leerlingen voorbereid op de arbeidsmarkt. Het beroep van leerkrachten ook geherwaardeerd.
Muharrem Ince wilt een duurzame oplossing voor de Koerdische kwestie in Turkije, dit door economische ontwikkeling in de Koerdische regio in Turkije en een breed gedragen traject in het parlement. Ince wil via verbindende politiek de grote polarisatie in de Turkse samenleving tegen gaan. (64) (65)
Op 08 mei zei Recep Tayyip Erdoğan (AKP) dat hij zou aftreden als de bevolking ‘Tamam’ zegt, wat je kunt vertalen als ‘genoeg’ of ‘OK’. In een mum van tijd vroegen honderdduizenden mensen in Turkije Erdoğan om af te treden door ‘Tamam’ te tweeten. In totaal werd ‘Tamam’ bijna 2 000 000 keer getweet. Muharrem Ice (CHP) maakte ‘Tamam’ tot één van zijn verkiezingsslogans. (66)
Onbedoeld presenteerde Recep Tayyip Erdoğan hiermee de verenigde oppositie een verkiezingsslogan vanjewelste. Erdoğan is duidelijk niet zichzelf. Hij oogt kwetsbaar en onzeker. Drie opeenvolgende meesterlijke zetten van de oppositie hebben hem niet goed gedaan.
Met ongeveer 90% van de media in handen van pro- Erdoğan-zakenmensen of onder directe invloed van Erdoğan mag het duidelijk zijn dat de oppositiepartijen het bijzonder moeilijk hebben om hun programma kenbaar te maken via de klassieke geschreven en audiovisuele media. Dit blijkt ook uit cijfers. (67)
En toch is Muharrem Ince (CHP) te gast geweest in een programma op CNNTürk op 24 mei en op 31 mei op HaberTürk, 2 zender die onder invloed staan van Erdoğan. Tijdens beide programma hebben telkens 3 journalisten de ene vraag na de andere afgevuurd op Ince. Telkens wist Muharrem Ince de journalisten onder tafel te praten. Telkens wisten de journalisten halverwege het programma niet meer welke vragen ze moesten stellen om het hem lastig te maken. Op 04 juni was Ince te gast op StarTV , een die hard pro-Erdogan-zender. Ook daar wist Ince een goede prestatie neer te zetten.
De grote vraag is waarom Muharrem Ince werd toegelaten op deze zenders. Sommigen zeggen dat Recep Tayyip Erdoğan hem toeliet in de hoop dat Ince fouten zou maken. Dit is anders uitgedraaid. Een andere hypothese is dat hij Ince doelbewust toeliet op pro- Erdoğan-zenders in de hoop dat Ince de andere kandidaat zou worden in een eventuele 2de ronde van de presidentsverkiezingen. Dan kan Erdoğan zijn simpele tweedeling ‘ik tegen de kemalisten’ weer boven halen, iets wat hem veel beter ligt dan de strijd aangaan met Meral Akşener, wat veel moeilijker valt te framen. Deze poging kan natuurlijk als een boemerang terugkomen in het gezicht van Erdoğan.
Binnen het nieuwe (presidentiële) systeem moet een presidentskandidaat in de eerste ronde minstens 50%+1 halen. Volgens de meeste peilingen zou Erdogan in de eerste ronde van 40 % tot 45 % halen, sommigen zeggen tot 48 %. Muharrem Ince (CHP) zou in de eerste ronde volgens de meeste peilingsbureau’s van 21 % tot 31,40 %. Ince wordt met de dag populairder bij de kiezers. Mijn zijn verbindende boodschap en het bepleiten van een nieuw sociaal contract gebaseerd op parlementaire democratie, secularisme, sociale rechtvaardigheid, duurzame economische ontwikkeling, vrijheden en vrede weet Ince miljoenen mensen in heel Turkije te mobiliseren.
Tijdens de nacht van vrijdag 8 juni op zaterdag 9 juni heeft Muharrem Ince een massabijeenkomst gehouden in Kadıköy, een stadsdeel van Istanbul dat bekend staat als een bolwerk van secularisme en de CHP. Honderdduizenden mensen waren aanwezig om Muharrem Ince te steunen. ( zie filmpje hieronder)
Als het tot een 2de ronde komt, en heel wat analisten gaan hiervan uit, dan wordt Muharrem Ince overduidelijk de grote uitdager van Recep Tayyip Erdoğan. Volgens de meeste peilingen wordt het dan zeer nipt. (68)
De Koerden zullen waarschijnlijk bepalen wie de volgende president wordt van Turkije. Bij vorige parlementsverkiezingen en presidentiële verkiezingen waren de Koerden verdeeld tussen de regerende AKP en de linkse HDP en wat presidentskandidaten betreft tussen Recep Tayyip Erdoğan (AKP) en Selahattin Demirtaş (HDP).
De grote vraag is dus wat de Koerden en de HDP dan zullen doen. Stemmen ze op Ince of boycotten ze de 2de ronde?
Als je uitspraken van verschillende HDP-parlementsleden in rekening neemt, dan zou de HDP in de 2de ronde oproepen om op Muharrem Ince te stemmen. Muharrem Ince heeft tijdens zijn verkiezingsbijeenkomsten verschillende keren gesteld dat hij een duurzame democratische oplossing wilt voor de Koerdische kwestie, dit via een participatief traject en via onder andere economische investeringen in de Koerdische regio’s in Turkije.
De centrum-linkse kemalistische CHP pleit om de centralistische staat te hervormen. De partij wil naar een decentralisatie van de macht gaan om lokale overheden meer administratieve en financiële autonomie te geven, wat neerkomt op het implementeren van de European Charter of Local Self-Government. (69)
Verschillende parlementsleden van de linkse pro-Koerdische oppositiepartij HDP hebben positief gereageerd op deze verandering in aanpak van de CHP in de Koerdische kwestie. (70)
Op 11 juni 2018 sprak Muhharem Ince in Diyarbakır voor tienduizenden mensen. Tijdens deze bijeenkomst deed Ince zijn plan uit de doeken om de Koerdische kwestie in Turkije op een duurzame manier op te lossen. De maatregelen, waaronder onderwijs in het Koerdisch, werden heel goed ontvangen.
Voor zij die Turks verstaan hier beeldmateriaal van zijn toespraak.
Dit is echt wel een significante verandering in het programma van en het denken binnen de CHP, zeker als je weet dat tot voor kort de centralistisch nationale overheid heilig was voor de CHP en een vaak nationalistisch discours werd gehanteerd. Er is dus duidelijk iets aan het bewegen binnen de CHP. Tijdens de jaren 80 had de CHP ook al vooruitstrevende voorstellen, maar voorzitter Deniz Baykal en de rest van het nationaal partijbestuur heeft er nooit naar gehandeld. Op een moment dat nationalisme hoogtij viert in Turkije gaat een kemalist als Muharrem Ince naar Diyarbakır om publiekelijk voorstellen te formuleren om de Koerdische zaak via democratische hervormingen op te lossen. Qua statement kan dit tellen. Ince steekt zijn nek uit. Nu nog hopen dat hij er concreet werk van maken als hij verkozen wordt.
Of dit voldoende is om Koerden te overtuigen massaal op Ince te stemmen moet nog blijken. Mocht de HDP actief oproepen om in de 2de ronde op Muharrem Ince te stemmen, dan zou dit in de steden wel eens kunnen opgevolgd worden. In meer rurale gebieden ligt dit veel minder voor de hand.
Bovendien heeft de AKP in het verleden ook nog al wat aanhang onder de Koerden gehad en ik verwacht dat ondanks alles Recep Tayyip Erdoğan nog steeds stemmen zal krijgen uit de Koerdische gemeenschap in Turkije.
Een ander gerucht dat de ronde doet is dat een aanzienlijk deel van de Koerden een eventuele 2de ronde zouden boycotten. Dit is natuurlijk hun democratisch recht, maar dan wint Recep Tayyip Erdoğan (AKP) in de 2de ronde en dit zou het einde betekenen van de parlementaire democratie, of wat er nog van overblijft.
Voor nationaliste Meral Akşener (presidentskandidate voor de centrum tot centrum-rechtse IYI partisi) zal, gezien haar achtergrond, het veel moeilijker zijn om Koerden te overtuigen om op haar te stemmen mocht zij de oppositiekandidaat worden in de 2de ronde worden.
Voor de eerste keer sinds Recep Tayyip Erdoğan aan de macht kwam is de oppositie erin geslaagd om de presidentsverkiezingen alsook de parlementsverkiezingen te domineren, Erdoğan in het defensieve te duwen en hem het echt moeilijk maken. De verenigde oppositie staat sterker dan ooit en heeft nu echt een kans om Recep Tayyip Erdoğan van de macht te drijven.
Het is geen gemakkelijke opgave aangezien het een totaal ongelijke strijd is wat betreft beschikbare middelen en er dreigt bovendien verkiezingsfraude.
Of het deze keer lukt of niet, het is overduidelijk dat de onvrede over Erdoğan en AKP stijgt. Vroeg of laat zal dit zich electoraal vertalen in een verkiezingsnederlaag van de huidige machtshebbers.
En wat de toekomstige voorzitters van de CHP betreft zouden Selin Sayek Böke en Muharrem Ince een goed duo zijn.
(58)https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2017/06/turkey-main-opposition-champions-justice.html
(62)https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/04/turkey-elections-she-wolf-versus-erdogan.html
(63)https://ahvalnews.com/2018-elections/chps-candidate-ince-will-visit-jailed-hdp-candidate-demirtas
Hoe moet het verder met Turkije.
Turkije is altijd al een politiek verdeeld land geweest en de Turkse geschiedenis kent verschillende leiders die de polarisatie doelbewust aanwakkerde. Recep Tayyip Erdoğan is er één van.
Het steeds autoritairder en conservatiever beleid van Erdoğan heeft de afgelopen jaren de polarisatie in de Turkse samenleving versterkt.
De laatste jaren wordt er meer en meer een top-down religieuze social engineeringspolitiek gevoerd. Voor alle duidelijkheid heb ik het hier niet over het versoepelen van het zeer strenge hoofddoekenverbod dat tot enkele jaren geleden gelde in Turkije. Ik was voorstander van deze versoepeling.
Als het over de hoofddoek gaat zet ik als seculiere persoon keuzevrijheid en zelfbeschikkingsrecht centraal. Een vrouw moet zelf in alle vrijheid kunnen beslissen of ze een hoofddoek draagt of geen hoofddoek draagt. Als een moslima in alle vrijheid beslist een hoofddoek te dragen, dan moeten we daar absoluut respect voor hebben. Als een moslima in alle vrijheid beslist om geen hoofddoek te dragen, dan moet iedereen daar het volste respect voor hebben. Wat mij betreft mag er geen druk zijn van de overheid, de familieleden, mannen, partner of samenleving om een hoofddoek aan te doen of af te doen. Al deze zaken gebeuren jammer genoeg in de wereld.
Wel heb ik het over maatregelen zoals het gevoelig uitbreiden van het aantal uren verplichte godsdienstlessen in het basis – en secundair onderwijs, het invoeren van moraallessen in de kleuterklas, het gevoelig uitbreiden van het aantal imam-hatipscholen ( vergelijkbaar met onze katholieke scholen uit de jaren ‘60 en ‘70) en de afbouw van seculiere staatsscholen, het gevoelig uitbreiden van het budget van het directoraat van religieuze zaken (Diyanet), religieus personeel de bevoegdheid geven om het burgerlijk huwelijk te voltrekken, het constant gebruik van religieuze teksten in de toespraken van Erdoğan, enz.... Of wat te denken van het opvoeren van kinderen voor het reciteren van een opruiend gedicht. (71)
Voor al die maatregelen is er onvoldoende draagvlak om dit top-down op te leggen.
Uit een recentelijk onderzoek ( november-december 2017) van de Bilgi universiteit blijkt dat 45,20% ( bijna de helft) van de Turkse bevolking tegen het verplichtende karakter van de godsdienstlessen in basis - en secundair onderwijs zijn. 49,20% zou voor het verplichtende karakter zijn. Bij de AKP-achterban is 74,30% voor het verplichtende karakter ( 25,70 % tegen het verplichtende karakter). Bij de MHP-achterban is 52,90% voor het verplichtende karakter ( 47,10 % is tegen). Bij de IYI partisi-achterban is 35,39% voor. Bij de HDP-achterban is 29,80% voor het verplichtende karakter ( 70,20% is tegen). Tot slot is bij de CHP-achterban 13,60% voor het verplichtende karakter en 86,40 % is tegen het verplichtende karakter van de godsdienstlessen.(72)
Als bijna de helft van de Turkse bevolking tegen het verplichtende karakter is, is er dan voldoende draagvlak voor de uitbreiding van het aantal uren verplicht godsdienstonderwijs? Volgens mij niet.
De Diyanet ( directoraat van religieuze zaken) heeft de afgelopen jaren een budget gekregen dat groter is dan dat van het ministerie van onderwijs. Ook kreeg het bijkomende bevoegdheden. Maar het vertrouwen in de Diyanet hangt sterk af van welke partij je steunt. Het merendeel van de AKP-achterban ( 77,80%) heeft vertrouwen in de Diyanet. Bij de linkse HDP is dit 42,50%. De Diyanet mag dan wel destijds zijn opgericht door de CHP, maar anno 2017 heeft 87,40% van de achterban van de CHP geen vertrouwen in de Diyanet. Dit komt omdat de Diyanet toen uitingen van islamisme ( politiek islam) onderdrukte en dit nu propagandeert. Daarbij komt nog dat de CHP-achterban verder is geseculariseerd en de alevieten ( die ook sterk seculier zijn en waarvan een groot deel op de CHP stemt) de Diyanet niet vertrouwen omdat het alevieten discrimineert en volgens hen islamisme propagandeert. De Diyanet is de laatste 2 jaar regelmatig zwaar bekritiseert geweest.
Het eerder vermelde onderzoek door de Bilgi universiteit legt nogmaals een aantal breuklijnen en grote bezorgdheden bloot. Het seculiere en progressieve gedeelte van de Turkse bevolking, waaronder de achterban van de CHP, is enorm bezorgd dat de vrijheden en grondrechten nog meer worden afgebroken. Ook zijn ze enorm bezorgd om het politiek islamisme. Ze vrezen dat er misschien ooit een religieuze grondwet komt in Turkije. Het conservatieve gedeelte van de Turkse bevolking, waaronder de achterban van de regerende AKP, vrezen het terugschroeven van de religieuze vrijheden die er onder de AKP zijn gekomen. Ze vrezen ook een nieuwe coup van het leger. (72)
Het top-down conservatieve beleid van het Erdoğan- regime zet het seculiere karakter van Turkije serieus onder druk. De overheid is religieuzer geworden, maar betekent dit ook automatisch dat de bevolking religieuzer ( dus minder seculier wordt) ? Ja en Neen. Uit een recentelijk onderzoek ( november 2017) door peilingsbureau MetroPoll blijkt dat de steun voor secularisme nog steeds groot is. Zo’n 70 % tot 71,80 % van de Turkse bevolking is voorstander van een seculiere grondwet dat de vrijheden van iedereen respecteert ongeacht hun levensbeschouwelijke overtuiging. (73)(74)
Volgens datzelfde onderzoek blijkt dat de steun voor secularisme bij de achterban van de AKP (partij van Erdoğan) gestegen is. Zo zou 61,10% van de AKP-achterban voor een seculiere grondwet zijn, wat een stijging is van 9% tegenover 2015. (75)
Volgens een onderzoek van Pew Research zou slechts 12 % van de bevolking in Turkije voorstander zijn van een religieuze grondwet. (76)
Er is wat mij betreft bij de bevolking dus geen draagvlak voor een top-down religieuze social engineeringspolitiek. Dat het Erdoğan- regime toch blijft verder doen, zorgt voor serieuze polarisatie, zoals uit de cijfers blijkt.
En het zorgt ook voor een bottom-up tegenreactie, niet alleen vanuit het progressief gedeelte van de Turkse bevolking, maar ook vanuit het conservatieve gedeelte. Deïsme zou onder de jeugd in de opmars zijn. Dat dit uitgerekend het sterkste gebeurd bij tieners die door hun ouders naar de religieuze imam-hatipscholen worden gestuurd is veelzeggend. (77)(78)
Uit het onderzoek van MetroPoll blijkt dat 79% van de Turken zegt voorstander te zijn van democratische waarden zoals vrijheid van meningsuiting, vrijheid van pers, enz...(79)
De politiek volgt echter niet altijd. De politiek in Turkije wordt hard gespeeld. Je hebt verschillende politieke machtsblokken: de kemalisten ( die je nog eens kunt opdelen in verschillende soorten kemalisten, waaronder centrumlinkse en linkse kemalisten, nationalistische en Euraziatische kemalisten, enz...), de conservatieven en islamisten, de Koerden, de ultranationalisten en tot voor kort ook de gülenisten. Elk van deze politieke machtsblokken wil aan de macht komen en gunt de andere machtsblokken weinig tot geen macht. De politieke geschiedenis van Turkije kenmerkt zich door revanchisme. In deze strijd tussen politieke machtsblokken is de democratie maar al te vaak de grootste verliezer geweest.
Dat zag je in het verleden en dat zie je nu ook. Het is overduidelijk dat Recep Tayyip Erdoğan vecht voor zijn politiek overleven. De noodtoestand die na de mislukte coup werd afgekondigd wordt gebruikt om op ongeziene manier elke vorm van oppositie de kop in te drukken. Recep Tayyip Erdoğan mag dan op het eerste gezicht versterkt uit de mislukte coup van 2016 komen, maar hij is ook meer dan ooit kwetsbaar. En dat weet hij. Ondanks alle repressie wist Recep Tayyip Erdoğan maar met moeite het referendum voor een presidentieel systeem te winnen, dit door aan zekerheid grenzende verkiezingsfraude ( ongevalideerde stembiljetten die tijdens het tellen opeens als geldig verklaard werden). In het referendum bleek ook iets anders, nl de 18 tot 32 jarigen keerden zich tegen Erdoğan. Zij die opgroeide onder het conservatieve beleid van Erdoğan willen vrijheid en democratie en stemden tegen het presidentieel systeem dat de parlementaire democratie zo goed als volledig uitholt. Tijdens het referendum stemden in de meeste grote steden een meerderheid tegen het presidentiële systeem. De provincies waar het Nee-kamp ( tegen het presidentieel systeem) het haalde is goed voor 73 % van de BBP van Turkije. (80)
Er staat voor Recep Tayyip Erdoğan dus enorm veel op het spel. Hij wilt kost wat kost zijn ambt als president verder zetten en deze keer met vergaande macht en bevoegdheden conform het nieuwe presidentiële systeem. Hiervoor moet hij minimum 50 % + 1 stem halen en liefst nog wat meer om een echt sterk mandaat te hebben. Dit wordt geen gemakkelijke opdracht voor Erdoğan. Na verschillende succesjaren stapelen de laatste jaren de problemen op: dreigende economische crisis, stijgende armoede en een democratie die grotendeels is afgebroken. De frustratie en het ongenoegen bij de bevolking in Turkije groeit met de dag. Wil het nieuwe politieke systeem werken dan moet zijn partij, de AKP, ook minstens 50%+1 stem halen. Ook dit is een zeer moeilijke opgave. Zijn partij heeft nog nooit meer dan 50 % gehaald. De regerende conservatieve AKP ( partij van Erdoğan) mag dan wel een kartel hebben met de ultranationalistische MHP ( bij de laatste parlementsverkiezingen goed voor 11,90%), dit betekent niet automatisch dat Erdoğan en de AKP het gaan halen. Tijdens het referendum was dat kartel ook al. Wat bleek : een groot deel van de achterban van de MHP stemde toen tegen het presidentieel systeem.
Recep Tayyip Erdoğan zal er dus alles aan doen om de absolute meerderheid te halen.
Op 13 maart 2018 keurde de regerende AKP en de ultranationalistische MHP een zeer controversieel wetsvoorstel goed dat grootschalige verkiezingsfraude wettelijk mogelijk maakt. Vanaf nu zullen niet vooraf gevalideerde stembiljetten (stembiljetten zonder officiële stempel) als geldig gezien worden. Ook mogen stembussen nu van locatie worden verandert wegens ‘veiligheidsoverwegingen’. De stembureau’s zullen nu bemant worden met alleen maar overheidspersoneel. De nieuwe wet maakt het ook mogelijk dat er politie aanwezig is in de stembureau’s . (81)
De seculiere centrum-linkse CHP en de linkse HDP stemden tegen en vrezen terecht intimidatie van mensen die gaan stemmen en grootschalige verkiezingsfraude.
Maar de oppositiekrachten blijven niet passief toekijken. Op 1 juni maakten de seculiere centrum-linkse CHP, de linkse pro-Koerdische HDP, de centrum-rechtse nationalistische IYI partisi, de islamistische Saadet partisi, de socialistische vakbonden DISK en KESK en tien burgerorganisaties de handen in elkaar slaan en gaan samenwerken om verkiezingsfraude te voorkomen. (82)
Gevreesd wordt dat de polarisatie tussen het Erdoğan-kamp en de 50% van de bevolking dat tegen Erdoğan is tot ongeziene hoogtes zal gaan. Zal de 50% dat tegen Erdoğan is het zomaar toelaten dat er op verkiezingsdag gefraudeerd zal worden? En wat als Erdoğan en het kartel AKP/MHP/BBP het door fraude toch haalt. Zal de 50% dat tegen Erdoğan is dit zomaar aanvaarden. En wat als Erdoğan verliest, zal hij dan de democratische keuze van het volk respecteren en aftreden of houd hij vast aan de macht ?
Een confrontatie dreigt plaats te vinden, dit of te wel op de dag van de verkiezingen zelf of erna. Maar komen zal het, vrees ik. Met alle gevolgen van dien. Het zou kunnen dat het tot een fysieke confrontatie in de straat komt. Met het steeds repressiever beleid in Turkije, moet je echter al heel veel moed hebben en weinig te verliezen hebben om de confrontatie op straat op te zoeken. Maar zelf als het niet tot een fysieke confrontatie komt, blijft de polarisatie en verdeeldheid in de samenleving immens groot, wat bijzonder verontrustend is. Er moet hoe dan ook dringend een duurzame oplossing komen.
De enigste oplossing is dat de 4 politieke partijen die tot op zekere hoogte vertegenwoordigers zijn van de eerder vermelde politieke machtsblokken samenzitten en een aantal moedige beslissingen nemen.
Alle politieke machtsblokken moeten een breed, participatief en verbindend publiek debat over grondrechten op gang brengen in de Turkse samenleving. Dit moet resulteren in een nieuw sociaal contract dat door de politieke machtsblokken en de politieke partijen in het parlement en daarbuiten ondertekent wordt. Dit sociaal contract moet zowel vrijheid voor religie als vrijheid van religie garanderen. Met andere woorden een vorm van secularisme dat uitgaat van vrijheid en alle levensbeschouwelijke overtuigingen ( alevisme, atheïsme, soennitische islam, sjiitische islam, Jodendom, christendom, humanisme,…) gelijk behandelt en respecteert. Dit moet ervoor zorgen dat de rechten van gelovigen om hun godsdienst vrij te kunnen beleven gegarandeerd zijn. Maar dit zorgt er ook voor dat secularisten, atheïsten en alevieten zijn vrijgesteld van verplichte godsdienstlessen die vooral gefocust zijn op de soennitische islam. Dit nieuwe contract moet er sowieso toe leiden dat het verplichtende karakter van godsdienstlessen wordt afgeschaft. Dit nieuw sociaal contract moet ook alle grondrechten voor vrouwen en minderheidsgroepen (holebi’s en transgender, alevieten, koerden, atheïsten, enz…), grondrechten zoals vrijheid van meningsuiting en pers, de scheiding der machten garanderen en gaan voor participatieve democratie. En tot slot, de 10% kiesdrempel moet verlaagt worden naar maximum 5 %. Dit moet ervoor zorgen dat Turkije meer democratisch wordt en dat er meer dynamiek komt in de politiek en het parlement.
Naast dit sociaal contract moeten de verschillende machtsblokken ook een afspraak maken en vastleggen dat er niet wordt overgegaan tot gerechtelijke vervolging van Recep Tayyip Erdoğan en zijn familieleden als Recep Tayyip Erdoğan zijn politieke macht verliest. De angst voor gerechtelijke vervolging of zwaar revanchisme zit er bij Recep Tayyip Erdoğan diep in. Dit is volgens mij de hoofdreden waarom Erdoğan kost wat kost zijn politieke macht wil behouden. Zo’n afspraak is in strijd met de scheiding der machten waar ik zeer groot voorstander van ben en deze afspraak zal nooit een prijs van democratie verdienen. Maar het is wel een maatregel die het vaak vergaande revanchisme van de Turkse politiek doorbreekt. Het zou bovendien wel eens de enigste min of meer democratische uitweg zijn uit de bijzonder problematische situatie. Het alternatief is een regelrechte confrontatie tussen de grote politieke machtsblokken, met alle gevolgen van dien. Deze confrontatie zou ook wel eens slecht kunnen uitdraaien voor Erdoğan.
Als we de Turkse democratie (die nu al op sterven na dood is) willen redden, dan zie ik geen andere oplossing dan een nieuw sociaal contract en een afspraak om niet over te gaan tot gerechtelijke vervolging van Erdoğan en zijn familie.
