zaterdag 30 november 2013

Betaalbaarheid elektriciteitsfactuur: BTW-verlaging , de beste sociale maatregel mogelijk ?

Energiearmoede stijgt.

We staan er amper bij stil, maar tegenwoordig hebben we voor letterlijk alles energie nodig. “ Levenscomfort komt tegenwoordig grotendeels uit het stopcontact” , schrijft
socioloog Dirk Geldof in zijn boek “We consumeren ons kapot “. We vinden het zo vanzelfsprekend dat we soms vergeten dat niet alle mensen gelijke toegang hebben tot nutsvoorzieningen elektriciteit, gas en water . 

Een groeiend aantal mensen  kunnen hun facturen bij de commerciële elektriciteitsleverancier niet meer betalen en moeten een afbetalingsplan  aanvragen. Zo’n 106 178  gezinnen  gingen in 2012  een afbetalingsplan aan bij hun commerciële energieleveranciers. Vaak zijn de afbetalingsplannen niet haalbaar , waardoor mensen geconfronteerd worden met de stopzetting van hun contract.

Door sociale uitsluiting vinden ze vaak moeilijk een nieuwe commerciële energieleverancier en komen ze bij de netwerkbeheerder terecht. In 2012 kregen 80.571 gezinnen hun elektriciteit van de netbeheerder beleverd. De prijs voor elektriciteit bij de netbeheerder is het gemiddelde van de 2 duurste commerciële leveranciers , dus duurder dan de gemiddelde prijs op de commerciële markt.

Ook bij de netwerkbeheerders voor elektriciteit vragen meer en meer mensen een afbetalingsplan aan, zo’n 27 381 betalingsplannen in 2012. Wanneer mensen bij de netwerkbeheerder hun afbetalingsplan niet kunnen nakomen, worden ze geconfronteerd met de plaatsing van een budgetmeter voor elektriciteit.

Eind 2012  waren er  44 039 budgetmeters voor elektriciteit actief in Vlaanderen . Dit is een opvallende stijging tegenover eind 2010 toen er 41 200 budgetmeters voor elektriciteit waren. Ook de prijs  van elektriciteit en gas bij een budgetmeter ligt hoog en is het gemiddelde van de 2 grootste ( en ook duurste) commerciële energieleveranciers. Als je uw budgetmeter voor elektriciteit niet kunt opladen en je hebt uw noodkrediet opgebruikt dan kom je op een 10 ampère levering terecht. 10 ampère is onvoldoende om een leven te kunnen leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid.

De distributienetbeheerder kan een dossier voor de lokale adviescommissie ( LAC )  brengen met de vraag om een afnemer af te sluiten van gas of elektriciteit. Wat elektriciteit betreft werden in 2012 zo’n 31 567 dossiers  naar de LAC doorgestuurd,  26 948 dossiers werden effectief behandeld. Bij de meeste gevallen werd er beslist om niet volledig af te sluiten.

Bron cijfers : participatief beleidsproject ‘ Energie en Armoede’ van Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie i.s.m. verenigingen waar armen het woord nemen.


Oorzaken energiearmoede.

Armoede en (dus ook energiearmoede) is een zeer complex probleem. Mensen in armoede ( en in energiearmoede ) ervaren sociale uitsluiting met structurele oorzaken op de levensdomeinen huisvesting en energie, inkomen en tewerkstelling, onderwijs, maatschappelijke dienstverlening, gezondheidszorg , vrije tijdsparticipatie, rechtshulp, enz.






Er zijn tal van  uitsluitingsmechanismen, maar in dit artikel zou ik er graag 3 willen  aanhalen.

Inkomens onder de Europese armoedegrens : mensen in armoede hebben een inkomen ( hetzij uit werk of een sociale uitkering) dat zich onder de Europese armoedegrens bevindt.
Tewerkstelling bij maatschappelijk kwetsbare mensen wordt vaak afgewisseld door ( lange) periodes van werkloosheid. Door deze onzekere inkomenssituatie moeten mensen onderaan de sociale ladder vaak pijnlijke keuzes maken en worden ze geconfronteerd met de opbouw van overlevingsschulden ( huur, elektriciteit , verwarming, gezondheidszorg, …)
Ook mensen met een inkomen net boven de Europese armoedegrens hebben meer en meer problemen met de betaling van de facturen voor huur , elektriciteit, gas, water,enz.

Structurele gebreken op het vlak van woonkwaliteit :  maatschappelijk kwetsbare mensen wonen  in sociale woningen of private huurwoningen die tot het onderste segment van de private huurmarkt behoren. Deze woningen ( vooral op de private huurmarkt) vertonen vaak structurele gebreken op het gebied  van woonkwaliteit. De structurele gebreken die kunnen voorkomen zijn : groezelige en slecht verlichte gangen, te kleine huisvesting, versleten raamwerk, enkel glas, slecht sluitende vensters , tochtende vensters , rottend raamwerk, vochtplekken , schimmel op muren, het binnen sijpelen van water via het plafond/dak als het regent,slechte isolatie, elektrocutiegevaar, gevaar co-vergiftiging, enz…….
Deze structurele tekorten op het gebied van woonkwaliteit  zorgen ervoor dat het meer energie vraagt om de ruimtes warm te krijgen.

Mensen in armoede wonen vaak in wooneenheden waar er verwarmt wordt op elektriciteit , wat de elektriciteitsfactuur enorm doet oplopen.

De elektriciteitsprijs: De totale elektriciteitsfactuur bestaat uit een aantal elementen : (1) de eigenlijke prijs per kwh elektriciteit die de commerciële energieleverancier of de netwerkbeheerder aanrekent  (2) Heffingen door de netwerkbeheerders ( onderhoud netwerk, heffingen pensioenlasten medewerkers netwerkbeheerders,  financiering sociale openbare dienstverplichtingen , groene stroomcertificaten , financiering beleid rationeel energieverbruik, enz) . De heffingen van de netwerkbeheerders maken zo’n 40% uit van de totale factuur. De financiering van de sociale openbare dienstverplichtingen ( SODV, sociale maatregelen energiemarkt) is goed voor een 3 a 6 % van de eerder vermelde 40%. Aan de SODV’s zal het dus zeker niet liggen. (3) Heffingen door Fluxis/Elia . (4) Federale heffingen ( nucleair fonds, financiering Creg, financiering  sociaal fonds, sociale klanten, enz.) . (5) Heffing BTW.

Mensen in armoede moeten noodgedwongen veel energie gebruiken omdat ze heel vaak, vooral op de private huurmarkt , in woningen wonen die structurele gebreken vertonen op het gebied van woonkwaliteit en verwarmen met elektriciteit. Maar de echte grote verbruikers zijn de mensen helemaal bovenaan de sociale ladder. Zij verbruiken het meeste energie. Cijfermateriaal van de VREG toont dit heel duidelijk aan.
Bovendien zitten we met een degressieve tarifering : hoe meer je verbruikt , hoe minder je voor een kwh elektriciteit betaalt. Of anders gezegd : De echte grootverbruikers, de rijken, betalen minder per kwh elektriciteit dan mensen in armoede en de middenklassers .

BTW-verlaging elektriciteit : een goede maatregel ?

Eind november 2013 besliste de federale regering om een verlaging van de BTW op elektriciteit in te voeren. De maatregel gaat in  1 maand voor de verkiezingen van volgend jaar  en wordt eind 2015 geëvalueerd .

Elektriciteit is een basisbehoefte . Dus het klinkt logisch om hierop maar 6 % BTW te heffen. En ja , op korte termijn kan een BTW-verlaging winst opleveren. De vraag is echter of dit de beste sociale maatregel mogelijk is in de strijd tegen energiearmoede.

Zoals jullie  ongetwijfeld weten is deel 2 . Heffingen door de netwerkbeheerders geblokkeerd tot eind 2014, een maatregel van de federale regering. Ondertussen zijn de  netwerkbeheerders hierdoor een schuld aan het opbouwen. Vanaf begin 2015 komt er een nieuwe tariefperiode. Je voelt het al aankomen. Aangezien de netwerkbeheerders met een schuld zitten, zullen ze dit doorrekenen aan de afnemers ( huishoudelijke afnemers). De VREG ziet met andere woorden de bui al hangen.

De vraag is dus of een BTW-verlaging veel gaat uithalen als de netwerkbeheerders vanaf 2015 hun taksen verhogen.

Bovendien moeten we ons ook de vraag stellen wie er het meest profijt heeft bij het invoeren van deze maatregel. Jawel, opnieuw de rijken . Zij verbruiken het meeste energie, betalen hier een lager tarief voor en besparen nog eens het meeste door de BTW-verlaging  . Qua Mattheüseffect kan dit tellen.

Positieve alternatieven.

De bestrijding van energiearmoede vraagt een beleid dat zowel maatregelen neemt die op korte termijn effect hebben alsook maatregelen die het probleem van energiearmoede structureel op lange termijn oplost, dit in samenspraak met mensen in armoede en hun verenigingen.

Een belangrijke stap in de strijd tegen energiearmoede is de invoering van een progressieve tarifering. Zoals eerder gesteld zitten we momenteel met een degressieve tarifering : de echte grootverbruikers, de rijken, betalen minder per kwh elektriciteit dan mensen in armoede en de middenklassers . Dit is sociaal en ecologisch onrechtvaardig en niet houdbaar.

Bij een progressieve tarifering wordt dit omgedraaid : zij die minder verbruiken betalen minder per kwh elektriciteit dan de grootverbruikers.

Bij een progressieve tarifering wordt de prijs opgedeeld in 3 delen: (1)Een  basisdeel dat voldoende moet zijn om een leven te kunnen opbouwen dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Dit wordt aangeboden aan een lagere prijs dan nu het geval is. (2) Als je meer verbruikt dan het basisdeel moet je meer betalen. Voor het verbruik dat in schijf 2 zit moet je dan meer per kwh betalen dan bij het basisdeel.  (3) Als je in schijf 3 zit ( de echte grootverbruikers) moet je voor die schijf 3 nog meer per kwh betalen dan in schijf 2.

Deze progressieve tarifering zal er voor zorgen dat de echte grootverbruikers meer moeten betalen en  dat de prijs per kwh voor personen die toekomen met het basisdeel ( dat voldoende groot moet zijn) kan zakken.

Daarnaast moeten we nog een aantal andere maatregelen nemen die er voor zorgt dat deze maatregel optimaal kan werken voor iedereen en het probleem op structurele en preventieve wijze op lange termijn aanpakt.

De verschillende overheden zouden  een groots en  ambitieus woningvernieuwingsprogramma kunnen opzetten. Dit woonvernieuwingsprogramma – dat idealiter een looptijd moet kennen van minimaal tien jaar en een sterke impuls zal inhouden voor de bouwsector en energie-innovatieve bedrijven in Vlaanderen – dient zich in de eerste plaats te richten op de zwakste segmenten van de Vlaamse woningmarkt, zowel op de sociale als de private huurmarkt. Er moet verder oog zijn voor de eventuele knelpunten en weerstandsmechanismen die eigenaar ervaren bij het participeren aan dit ambitieus woningvernieuwingsprogramma.  Voor maatschappelijk kwetsbare eigenaars zijn doorgedreven maatgerichte vormen van trajectbegeleiding en voorfinanciering van het grootste belang. Het beleidsdocument ‘Naar een ambitieus beleid inzake energie en woonkwaliteit in Vlaanderen’ van Samenlevingsopbouw kan een richtinggever zijn. Zeker voor mensen in armoede ,die vaak wonen in huizen met structurele gebreken  op het vlak van woonkwaliteit en vaak ook verwarmen op elektriciteit, is dit enorm belangrijk. Bovendien moet er ook massaal geïnvesteerd worden om elektrische verwarming te vervangen door betaalbare en duurzame alternatieven.

In 2011 heeft het participatief project ' Energie en Armoede ' van Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie i.s.m. verenigingen waar armen het woord nemen een uitgebreide evaluatie van de sociale openbare dienstverplichtingen gemaakt. Hieruit bleek dat de huidige sociale openbare dienstverplichtingen onvoldoende zijn. Daarom pleiten Samenlevingsopbouw en het Netwerk tegen Armoede voor een versterking van de sociale openbare dienstverplichtingen. Laten we hier werk van maken.

Tot slot moeten we afstappen van de neoliberale logica dat sociale uitkeringen zo laag mogelijk moeten zijn.  Meer dan ooit is er nood aan het optrekken van alle sociale uitkeringen tot boven de Europese armoedegrens voor zij die ( tijdelijk) uitgesloten worden op de arbeidsmarkt.

Dus een eventuele BTW-verlaging kan alleen werken als we ook massaal investeren in de structurele woonkwaliteit van huisvesting , een progressieve tarifering invoeren,  zien dat mensen een inkomen  hebben met de Europese armoedegrens als ethische ondergrens,  de versterking van de sociale maatregelen op de energiemarkt , enz. Indien niet, bestendigt een BTW-verlaging samen met de degressieve tarifering alleen maar het Mattheüseffect in onze samenleving.






Geen opmerkingen:

Een reactie posten